اقدامات قبل از عملیات بیت المقدس

بخش اول: منطقه عمومی بیت المقدس تا قبل از عملیات

تاریخچه استان

حملات عراق به ایران اسلامی

وضعیت خوزستان در جنگ

حمله عراق به خوزستان

آشنایی با خرمشهر

تاریخچه اشغال خرمشهر

تفاوت های نوبت اشغال

روزشمار اشغال خرمشهر

روزهای مقاومت و سقوط خرمشهر

آخرین روز مقاومت خرمشهر

علت شروع جنگ

علت اساسی جنگ ایران و عراق

وضعیت دشمن پس از اشغال خرمشهر تا قبل از عملیات بیت المقدس

 وضعیت عمومی خودی قبل از عملیات بیت المقدس. نقاط مهم خرمشهر در اشغال

بخش دوم: زمینه ها و مقدمات قبل از عملیات

اهمیت ژئوپلتیک منطقه عملیات. اهمیت این منطقه درتعیین سرنوشت جنگ  

خرمشهر ، هدفی استراتژیک برای ارتش عراق  

اهمیت عملیات بیت المقدس  

اهداف  عملیات بیت المقدس  

ویژگی ها و شرایط  عملیات بیت المقدس  

علت انتخاب منطقه نبرد  

دلیل نام گذاری عملیات بیت المقدس  و کربلای سه  

وضعیت خودی.گسترش قبل از عملیات  

 گسترش نيروهاي خودي و دشمن قبل از عمليات  

فرماندهی در عملیات بیت المقدس  

شکل فرماندهی و كنترل در عملیات بیت المقدس  

سازمان رزم  

استعداد رزمی ایران در عملیات  

استعداد نیروی خودی در منطقه عملیات  

 پشتیبان رزم و خدمات رزم  عملیات بیت المعقدس  

طرح ریزی عملیات بیت المقدس  

طرح مانور عمليات بيت المقدس  

راه كارهاي عملياتي و انتخاب بهترين راه كار  

چگونگي  انتخاب سرپل در غرب كارون  

مراحل عملیات بیت المقدس  

محورهای عملیات بیت المقدس  

تدبیر فرماندهان در اجرای عملیات  

تهیه طرح پوشش و فريب تاكتيكي در منطقه فكه  

وضعیت دشمن  

سازمان رزم دشمن  

 حضور نیروهای غیر عراقی در ترکیب ارتش عراق  

وضعیت دشمن در آستانه عملیات  

میزان آمادگی یگان های مانوری  

آمادگی ایران برای اجرای عملیات بیت المقدس  

مقایسه استعداد نیروهای دشمن و خودی  

تهیه و آماده نمودن وسايل عبور از رودخانه  

  مرحله اول و دوم عملیات-

بخش اول-آمادگی برای عملیات  عبور از رودخانه

درآستانه عملیات بیت المقدس  

طرح پدافندی عراق قبل از شروع عملیات  

مأموریت قرارگاه مرکزی کربلا و قرارگاه های تابعه   

تدبیر عملیات  

عبور از رودخانه کارون  

آخرین وضعیت دشمن( ساعاتی قبل از عملیات)  

  بخش دوم-آغاز مرحله اول عملیات- آزادسازی جاده اهواز-خرمشهر

خلاصه عملیات   

شرح عملیات قرارگاه ها  

عکس العمل دشمن  

مرحله اول عملیات- روز اول نبرد- 10 اردیبهشت1361

شرح عملیات قرارگاه قدس  

فعالیت نیروی هوایی و هوانیروز ارتش  

جمع بندی نبرد روز اول  

عکس العمل دشمن در اولین روز نبرد  

اطلاع رسانی عملیات  

تدابیر قرارگاه مرکزی کربلا در پایان روز نبرد  

مرحله اول عملیات- روز دوم نبرد- 11 اردیبهشت1361

شرح عملیات قرارگاه ها  

فعالیت نیروی هوایی و هوانیروز ارتش  

نتایج عملیات روز دوم نبرد  

آخرین وضعیت دشمن در روزدوم  نبرد  

 اطلاع رسانی عملیات  

تدابیر قرارگاه مرکزی کربلا در روز دوم نبرد  

مرحله اول عملیات- روز سوم نبرد- 12 اردیبهشت1361

شرح عملیات قرارگاه ها  

فعالیت نیروی هوایی و هوانیروز  ارتش  

نتایج عملیات روز سوم نبرد  

آخرین وضعیت دشمن در روزسوم  نبرد  

 اطلاع رسانی عملیات  

تدابیر قرارگاه مرکزی کربلا در روز سوم نبرد  

مرحله اول عملیات- روز چهارم نبرد- 13 اردیبهشت1361

شرح عملیات قرارگاه ها  

فعالیت نیروی هوایی و هوانیروز ارتش  

نتایج عملیات روز چهارم نبرد  

اطلاع رسانی عملیات  

تدابیر قرارگاه مرکزی کربلا در روز چهارم نبرد  

 مرحله اول عملیات- روز پنجم نبرد- 14 اردیبهشت1361

شرح عملیات قرارگاه ها  

گزارش بازجویی از اسیر عراقی  

فعالیت نیروی هوایی ارتش  

نتایج عملیات روز پنجم نبرد  

اطلاع رسانی عملیات  

مرحله اول عملیات- روز ششم نبرد- 15 اردیبهشت1361

شرح عملیات قرارگاه ها  

فعاليت هاي عمده دشمن  

 گزارش بازجویی از اسیر عراقی  

فعالیت نیروی هوایی و هوانیروز ارتش  

نتایج مرحله اول عملیات  

اطلاع رسانی عملیات  

بخش سوم. مرحله دوم عملیات – عقب نشینی دشمن- آزادسازی هویزه و ...

تدابیر قرارگاه کربلا در مرحله دوم عملیات  

مرحله دوم عملیات- روز هفتم نبرد- 16 اردیبهشت1361-تصرف و مرز بین المللی

شرح عملیات قرارگاه ها  

بررسی وضعیت عملیات و مذاکرات فرماندهان  

فعالیت نیروی هوایی و هوانیروز ارتش

اطلاع رسانی عملیات

مرحله دوم عملیات - روز هشتم نبرد-17/2 /1361- عقب نشینی دشمن

شرح عملیات قرارگاه ها  

بررسی آخرین وضعیت عملیات در مذاکرات فرماندهان  

تجزیه وتحلیل  

فعالیت نیروی هوایی و هوانیروز ارتش  

اطلاع رسانی عملیات  

تدابیر قرارگاه مرکزی کربلا در روز هشتم نبرد  

مرحله دوم عملیات - روز نهم نبرد-18 اردیبهشت 1361- تحکیم وتثبیت اهداف

تدابیر قرارگاه مرکزی کربلا در روز نهم نبرد  

شرح عملیات قرارگاه ها  

طرح دفاعی عراق از خرمشهر پس از عبور نیروهای ایران  

فعالیت نیروی هوایی و هوانیروز ارتش  

نتایج مرحله دوم عملیات  

مذاکرات فرماندهان    

تلاش دشمن  

پیام تجلیل امام خمینی(ره)  از رزمندگان  

اطلاع رسانی عملیات  

  مرحله سوم و چهارم عملیات

بخش اول- مرحله سوم عملیات

بررسی آخرین وضعیت  

مذاکرات فرماندهان درباره طرح مانور  

آغاز مرحله سوم عملیات  

مرحله سوم عملیات-  روز دهم 19/2/1361 نبرد شلمچه

کلیات نبرد   

وضعیت و تحرکات دشمن  

وضعیت  خودی و تدابیر قرارگاه کربلا  

شرح عملیات قرارگاه ها  

فعالیت نیروی هوایی و هوانیروز ارتش  

اطلاع رسانی عملیات  

مرحله سوم عملیات- روز یازدهم نبرد- 20/2/1361

کلیات نبرد   

وضعیت و تحرکات دشمن  

تجزیه و تحلیل عملیات در مذاکرات فرماندهان  

 وضعیت  خودی و تدابیر قرارگاه کربلا  

شرح عملیات قرارگاه ها  

فعالیت نیروی هوایی ارتش  

تدابیر قرارگاه کربلا در پایان روز یازدهم نبرد

اطلاع رسانی عملیات  

مرحله سوم عملیات- روز دوازدهم نبرد- 21/2/1361

آخرین وضعیت خودی و دشمن  

شرح عملیات قرارگاه ها  

مذاکرات فرماندهان درباره ادامه عملیات  

فعالیت نیروی هوایی و هوانیروز  ارتش  

 اطلاع رسانی عملیات  

مرحله سوم عملیات- روز سیزدهم نبرد- 22/2/1361

وضعیت و تحرکات دشمن  

مذاکرات فرماندهان  

شرح عملیات قرارگاه ها  

فعالیت نیروی هوایی ارتش  

آخرین وضعیت دشمن در روز سیزدهم نبرد  

اطلاع رسانی عملیات  

تدابیر قرارگاه مرکزی کربلا در روز چهارم نبرد  

مرحله سوم عملیات- روز چهاردهم نبرد- 23/2/1361

وضعیت و تحرکات دشمن

 آخرین تغییرات در جبهه ارتش عراق  

وضعیت کلی قرارگاه های تابعه  

شرح عملیات قرارگاه ها  

مذاکرات فرماندهان درباره راه کارهای عملیاتی  

درخواست نیروی انسانی  

فعالیت نیروی هوایی و هوانیروز ارتش  

اطلاع رسانی عملیات  

مرحله سوم عملیات- روز پانزدهم نبرد- 24/2/1361

وضعیت و تحرکات دشمن  

تجزیه و تحلیل فرماندهان  

 شرح عملیات قرارگاه ها  

فعالیت نیروی هوایی ارتش  

اطلاع رسانی عملیات  

تدابیر قرارگاه مرکزی کربلا در روز پانزدهم نبرد  

مرحله سوم عملیات- روز شانزدهم نبرد- 25/2/1361

شرح عملیات قرارگاه ها  

تجزیه و تحلیل عملیات  

فعالیت نیروی هوایی ارتش  

اطلاع رسانی عملیات  

تدابیر قرارگاه مرکزی کربلا در روز شانزدهم نبرد  

مرحله سوم عملیات- روز هفدهم نبرد- 26/2/1361

وضعیت و تحرکات دشمن  

شرح عملیات قرارگاه ها

خلاصه بازجویی از پناهنده عراقی

فعالیت نیروی هوایی ارتش  

اطلاع رسانی عملیات  

تدابیر قرارگاه مرکزی کربلا در روز هفدهم نبرد  

مذاکرات فرماندهان درباره طرح مانور مرحله چهارم عملیات  

مرحله سوم عملیات- روز هیجدهم نبرد- 27/2/1361

وضعیت و تحرکات دشمن  

شرح عملیات قرارگاه ها  

فعالیت نیروی هوایی ارتش  

اطلاع رسانی عملیات

مرحله سوم عملیات- روز نوزدهم نبرد- 28/2/1361

 تجزیه و تحلیل مرحله سوم و طرح ریزی مرحله چهارم عملیات  

وضعیت دشمن و خودی  

شرح عملیات قرارگاه ها  

فعالیت نیروی هوایی ارتش  

اطلاع رسانی عملیات .

مرحله سوم عملیات- روز بیستم نبرد- 29/2/1361

وضعیت و تحرکات دشمن و خودی  

شرح عملیات قرارگاه ها  

فعالیت نیروی هوایی ارتش  

تجزیه و تحلیل حوادث امروز  

 اطلاع رسانی عملیات  

مرحله سوم عملیات- روز بیست و یکم نبرد- 30/2/1361

وضعیت و تحرکات دشمن  

بررسی وضعیت منطقه و دشمن  

شرح عملیات قرارگاه ها

فعالیت نیروی هوایی و هوانیروز ارتش  

تدابیر قرارگاه کربلا در پایان روز بیست و یکم نبرد  

اطلاع رسانی عملیات  

مرحله سوم عملیات- روز بیست و دوم نبرد- 31/2/1361

آخرین وضعیت یگان های دشمن  

شرح عملیات قرارگاه ها  

خلاصه بازجویی از اسیر عراقی  

پیام ستاد مشترک ارتش به قرارگاه کربلا  

فعالیت نیروی هوایی ارتش  

آخرین وضعیت قرارگاه کربلا و قرارگاه های تابعه  

اطلاع رسانی عملیات

بخش دوم- مرحله چهارم عملیات بیت المقدس- محاصره و آزادسازی خرمشهر

مذاکرات فرماندهان درباره آزادی خرمشهر  

خلاصه عملیات  

مرحله چهارم عملیات- روز بیست و سوم نبرد- 1/3/1361

آخرین وضعیت خودی و دشمن  

آغاز مرحله چهارم عملیات  

گسترش نیروهای دشمن در خرمشهر تا قبل از عملیات  

خلاصه طرح پدافندی عراق درخرمشهر

تدابیر قرارگاه مرکزی کربلا  

شرح عملیات قرارگاه ها  

گزارش بازجویی از اسرا   

 فعالیت نیروی هوایی ارتش  

اطلاع رسانی عملیات  

مرحله چهارم عملیات- روز بیست و چهارم نبرد- 2/3/1361

آخرین وضعیت دشمن و خودی  

شرح عملیات قرارگاه ها  

فعالیت نیروی هوایی و هوانیروز ارتش  

نتایج عملیات در پایان روز بیست و چهارم  

خلاصه بازجویی از اسرای عراقی  

اطلاع رسانی عملیات  

مرحله چهارم عملیات- روز بیست و پنجم نبرد- 3/3/1361

کلیات نبرد  

آخرین وضعیت یگان های دشمن و خودی  

تدابیر قرارگاه مرکزی کربلا  

شرح عملیات قرارگاه ها  

ابتکار بزرگ حسین خرازی در فتح خرمشهر  

ورود رزمندگان اسلام به خونین شهر  

گلبانگ آزادسازی خرمشهر  

پیام حضرت امام خمینی(ره)  

عکس العمل جامعه بین المللی و منطقه ای  

فعالیت نیروی هوایی ارتش  

اطلاع رسانی عملیات

آخرین وضعیت نیروهای دشمن و خودی  

مرحله چهارم عملیات- روز بیست و ششم نبرد-4/3/1361

تدبیر فرماندهی در مرحله چهارم عملیات  

آخرین وضعیت نیروهای دشمن و خودی  

شرح عملیات قرارگاه ها

فعالیت نیروی هوایی ارتش  

نتایج و خاتمه عملیات بیت المقدس   

فعالیت جهاد سازندگی  در مرحله چهارم عملیات  

اطلاع رسانی عملیات  

بازتاب های سیاسی و رسانه ای داخل کشور   

 بعد از عملیات بیت المقدس- بخش اول آرایش پدافندی بعدازعملیات

دستور نهایی قرارگاه کربلا  

واگذاری خطوط پدافندی  

گسترش نیروها در خط پدافندی  

مأموریت پدافندی قرارگاه کربلا و قرارگاه های تابعه  

وضعیت دشمن در پدافند  

 آزاد سازی نیروها جهت عملیات بعدی  

تخلیه اسرا و بازجویی از آن ها

اقلام غنیمتی از ارتش عراق  

بخش دوم-  جمع بندی عملیات بیت المقدس

اهمیت عملیات  

نتایج و دستاوردهای عملیات  

وضعیت روحی- روانی رزمندگان در عملیات  

وضعیت روحی روانی دشمن در عملیات  

نقش نیروهای مردمی درعملیات  

خاطرات رزمندگان اسلام  

خاطراتی از اسرای عراقی  

اسناد و مدارک وآثار ویژه  

 بررسی وضعیت کلی عملیات  

آمار تفکیکی وتوصیفی تلفات خودی  

نقش نیروی انتظامی درعملیات  

نقش نیروی هوایی درعملیات بیت المقدس  

نقش هوانیروز درعملیات   

نقش نیروی دریایی درعملیات  

نقش توپخانه درعملیات  

نقش زرهی درعملیات

نقش مخابرات درعملیات  

 نقش مهندسی رزمی درعملیات  

نقش جهادسازندگی درعملیات  

مشکلات و محدودیت ها  

بخش سوم-  تجزیه و تحلیل عملیات بیت المقدس

مقایسه و اهمیت عملیات نسبت به سایر عملیات ها  

پاتک های دشمن در عملیات بیت المقدس  

میزان انهدام یگان‌های دشمن  

بررسی عمليات از ديدگاه اصول نُه‌گانه جنگ  

کیفیت و نقاط قوت وضعف عملیات  

تلفات فرماندهان و نیروهای عراقی  

اعدام افسران عراقی  

ویژگی های منحصر به فرد یا برجسته عملیات  

تأثیرات شگرف عملیات درابعاد مختلف (بازتاب های عملیات)  

آمار تحلیلی مقایسه ای خودی با دشمن  

آثار ومدارک هنری و تبلیغاتی  

فهرست موضوعات اصلی و فرعی  

نقاط عطف  

قلمرو زمانی، مکانی و شرایط سیاسی اجتماعی  

عملکردهای ویژه  

 نقش آفرینان عملیات بیت المقدس  

نتایج ودستاورد ها  

قبل از عملیات بیت المقدس

بخش اول: منطقه عمومی بیت المقدس تا قبل از عملیات

تاریخچه استان

   خوزی ها (خوزستانی ها) قوم اولیه ساکن این سرزمین و با ایلامیان هم تبار بودند. بنا بر سنگ نوشته داریوش، در دوران هخامنشی، نام استان خوزستان «خوجیا» بوده است. از سوی دیگر «خوز » را به معنی شِکر و نیشکر نیز معنا می کنند؛ زیرا، خاک حاصلخیز و بارور خوزستان استعداد ویژه ای برای رشد این گیاه داشته و بهترین محصول نیشکر را به دست می داده است. پس از هخامنشیان در دوران اشکانی، ساسانی و تمام دوران اسلامی، شوشتر مرکز حکومتی خوزستان بوده است تا آن که در سال ۱۳۰۳ش. و در پی شیوع بیماری وبا در شوشتر، مرکز حکومتی خوزستان به مدت یک سال به دزفول و سپس به اهواز منتقل شد.

حملات عراق به ایران اسلامی

   در31 شهريور1359 ساعت 12 به وقت بغداد مركز فرمانده جنگ در عراق دستور پرواز 192 بمب افكن و جنگنده را براي حمله به فرودگاه هاي ايران صادر كرد. بيست دقيقه بعد، صدام حسين در حالي كه يك چفيه قرمزرنگ به سر داشت و نوار فشنگ به دور كمر بسته بود ، وارد اتاق عمليات شد. عدنان خيرالله وزير دفاع عراق در گزارشي به او اعلام كرد: سرور من، جوان ها بيست دقيقه قبل پرواز كردند. صدام پاسخ داد: نيم ساعت بعد كمر ايران را خواهند شكست؛ به اين ترتيب، با ورود هواپيماها به داخل مرزهاي ايران، جنگ هشت ساله آغاز شد. از ظهربه بعد، مراكز و پايگاه هاي هوايي ايران به طور غافلگيرانه اي مورد حمله قرار گرفتند.   نيروهاي دشمن كه در پشت مرزها آماده شده بودند از عصر اين روز حمله خود را به ايران آغاز كردند. بعد از ظهر حجم وسيع آتش دشمن بر روي شهر خرمشهر شروع شد و بسياري از مردم را به خاك و خون كشيد. گزارش ها حاكي است كه همه پاسگاه هاي مرزي زير آتش عراق قرار گرفته و درخواست كمك از تمامي نقاط مرزي به مراكز نظامي بالاتر ارسال شده است.

وضعیت خوزستان در جنگ

   خوزستان تنها استانی که در طول جنگ دچار بیشترین آسیب و خسارت شد. خوزستان و به ویژه اروندرود یکی از مطامع اصلی رژیم بعث عراق در حمله به ایران اسلامی بود. این استان به علت داشتن ذخایر غنی نفت و موقعیت راهبردی، تاریخ پر ماجرایی داشته است و تا قبل از جنگ یك بار توسط قوای عثمانی و دوبار توسط قوای انگلیس مورد تعرض قرار گرفته است. قبل از آغاز جنگ مناقشات متعددی بر سر حاکمیت بر اروند رود بین ایران و رژیم بعث وجود داشت که با عقد قرارداد 1975 الجزایر این مناقشات مدتی فروکش کرد.

حمله عراق به خوزستان

   خوزستان، استانی است که بیشترین ذخایر نفت و گاز را داراست و در طول جنگ، دچار بیشترین آسیب و خسارت شد. استان خوزستان و به ویژه اروندرود یکی از مطامع اصلی رژیم بعث عراق در حمله به ایران اسلامی بود. دولت عراق بر اثر درماندگي در برابر وضعيت جديد، به طور تلويحي نقش و موقعيت خود براي امريكا و نيز جنگ نيابتی عليه ايران را يادآوري كرد

آسیب های وارده به خوزستان در جنگ

   از آغاز تا پایان «جنگ شهرها » بالغ بر 127 شهر کشور مورد تهاجم هوایی و موشکی دشمن قرارگرفت. در این میان، آبادان با بیش از 1017 بار، بیش از همه مورد تهاجم واقع شد. این تعداد معادل 3/ 21 درصد از کل مجموع حملات به تمام شهرهای کشور است. شهر اهواز، با 316 بار حمله و 6/ 6 درصد از کل حملات به شهرها، در درجه دوم قرار گرفته و سپس دزفول با 241 تهاجم، 1/ 5 درصد از کل حملات را متحمل شده است. به طور کلی، استان خوزستان با 2008 مورد بیش از 42 درصد از حملات هوایی دشمن را در طول جنگ متحمل بوده است.

     بیش ترین آمار شهدا و مجروحین شهرها در طول جنگ مربوط به شهر اهواز است که در مجموع 7/10 درصد از کل شهدا و مجروحین را به خود اختصاص داده است. بعد از آن به ترتیب شهرهای کرمانشاه با 9/ 7 درصد، دزفول با 9/ 6 درصد، آبادان با 6/ 6 درصد، اندیمشک با 6/2 درصد، همدان با 4 درصد و تهران با 4/ 3 درصد به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند. به طور کلی، 5/ 40 درصد از شهدا و مجروحین جنگ شهرها به استان خوزستان تعلق دارد.

آشنایی با خرمشهر

   خرمشهر یکی از مهم‌ترين‌ شهرهای استان خوزستان است و شاید به لحاظ سوق الجیشی، از مهم ترین شهرهای این استان به حساب آید. خرمشهر،‌ دارای بزرگ‌ترين‌ بنادر خاورميانه‌ و خليج‌فارس‌ است. اين‌ بندر مي‌تواند كشتي‌هاي‌ بزرگ‌ِ اقيانوس‌پيما را پذيرا شود و با داشتن‌ سيزده‌ اسكله‌ (قبل‌ از جنگ‌) نقش‌ويژه‌اي‌ را در بازرگانی منطقه‌ ايفا مي‌كرد.

     اين‌ شهر به‌ دليل‌ داشتن‌موقعيت‌ سوق الجيشي‌، در طول تاریخ فوق العاده‌ مورد توجه‌ استعمارگران‌ بوده‌ و تاكنون‌ چند بار به‌ اشغال‌ قواي‌ خارجي‌ در آمده‌ است‌. رزمندگان‌ اسلام ‌براي‌ آزاد سازي‌ اين‌ شهر مهم‌، عمليات‌ بيت‌ المقدس‌ را كه‌ بزرگ‌ترين‌عمليات‌ درون‌ مرزي‌ است‌ در سه‌ مرحله‌ انجام‌ دادند.

تاریخچه اشغال خرمشهر

تفاوت های نوبت اشغال

   در هر سه مرحله اول، با خروج نیروهای اشغالگر و نه بر اساس قدرت نیروهای ایران، خرمشهر از اشغال در آمد و تنها در انقلاب اسلامی، رزمندگان پر توان ایران توانستند با اقتدار تمام به این اشغال پایان دهند.

روزشمار اشغال خرمشهر

   در 1/7 /1359 هر چند رزمندگان اسلام از سرعت پیش روی دشمن كاسته بودند، لیكن در محور شمال سیل ‌بند عرایض، نیروهای زرهی عراق به طرف جاده خرمشهر– اهواز پیشروی می‌كردند. در محور جاده شلمچه نیز ابتدا پاسگاه شلمچه و سپس پاسگاه حدود اشغال شد.

   در 2/7/ 1359 در حالی‌كه هشدارها نسبت به سقوط خرمشهر افزایش یافته، درخواست كمك می‌شد، بر اثر بمباران هوایی و آتش شدید و متمركز توپخانه و تانك‌های مهاجم، مقاومت نیروهای ایران در شمال سیل بند عرایض در هم شكسته شد و تعدادی از آن ها شهید و تعدادی نیز عقب نشستند. سپس كماندوهای عراقی در موازات جاده شلمچه به پل نو نزدیك می‌شدند و نیروهای زره نیز از سمت شمال سیل بند عرایض به طرف جاده خرمشهر– اهواز پیش روی می‌كردند.

   در 3/7/1359، پيش روي عراق در جبهه جنوبي ادامه دارد. با روشنايي هوا، 50 تانك تا 7 كيلومتري خرمشهر جلو آمدند و در حوالي ظهر به پليس راه خرمشهر رسیدند. اكثر مردم خرمشهر مجبور به تخليه شهر شده اند، ولي نيروهاي مردمي و نظامي به مقاومت ادامـه مي دهند.

   صبح 3/7/1359 عراقی‌ها از سه محور وارد عمل شدند: محورشمالی( جاده اهواز)، محورشمال غربی(حد فاصل جاده اهواز– جاده شلمچه) و محورغربی (جاده شلمچه)

   در 4/7/ 1359 در ساعت 44/2 دقيقه بامداد، سپاه گزارش داد 200 تانك عراقي در مرز خرمشهر آماده ورود به شهر و اشغال آن هستند. توان خودي در مقابل دشمن فقط حدود 200 نفر مسلح به اسلحه ژ3 است.

   در 5/7/ 1359، ايران به حملات هوايي در سرتاسر مرز مبادرت كرد. ايران ادعاي عراق را در مورد سقوط اهواز دروغ بزرگ خواند. عراق روز پنجشنبه ادعا كرد خرمشهر را تصرف كرده است، ولي ايران اين مطلب را انكار كرد.

   در 6/7/1359پس از اجرای آتش سنگین و انبوه روی محورهای پل نو و پلیس راه، حمله عراق از هر دو محور آغاز شد که با مقاومت پاسداران تا سیل‌بند و انبارهای عمومی عقب رانده شدند.

   در 7و8/7/1359 پس از اجرای آتش سنگین توپخانه و بمباران شهر، حمله دیگری از سمت شمال و غرب به طرف شهر آغاز شد که با مقاومت مدافعان و عملیات شهادت‌طلبانه پنج تن از رزمندگان و رشادت‌های پاسداران در محوطه بندر، دشمن ناچار شد با تحمل شماری کشته و زخمی تا پاسگاه خیّن عقب‌نشینی کند. در محور پلیس راه، حركت دشمن كه از سمت شرق جاده اهواز– خرمشهر به طرف شهر و پادگان دژ آغاز شده بود، با اجرای آتش توپخانه و حمله نیروی هوایی ارتش، متوقف شد و دشمن ناچار عقب‌نشینی شد. در محور جاده شلمچه، عراقی‌ها تا كشتارگاه پیش آمدند و تعدادی از مدافعان شهر را كه در خانه‌های این منطقه موضع گرفته بودند، با تانك‌ها، خمپاره‌اندازها و توپ های خود گلوله باران كردند.

   از صبح روز10/7/1359، دشمن طرح دیگری را در دو محور بندر و جاده شلمچه برای نفوذ به شهر اجرا كرد. در محور بندر، عراقی‌ها در دام رزمندگان كمین كرده در محوطه بندر گرفتار شدند و تا هنگام عصر در آن جا درگیر بودند. نیروهای خودی پس از ساعت‌ها مقاومت در برابر هجوم تانك‌ها و زرهی پوش‌ها و انبوه آتش دشمن، در حالی كه سلاح‌ چندانی در اختیار نداشتند، با عبور از زیر اسكله‌ها، بندر را به سوی مسجد جامع ترك كردند.

   روز 11/7/1359در حالی که دشمن از اروندرود تا شمال پادگان دژ مستقر شده بود، برای اشغال خرمشهر سخت کوشید که بر اثر مقاومت دلیرانه مدافعان به هدف خود نرسید.

    در روز 12/7/1359، اضافه شدن تعدادی از واحدهای عراقی به نقاط دیگری. و در روز سیزدهم، نیروهای مهاجم از سه محور بندری جاده شلمچه و پلیس راه حمله دیگری را آغاز کردند که در محور بندر با تحمل تلفات فراوان تا ساختمان هماهنگی بندر (سی‌بی‌اس) پیش آمدند. در محور جاده شلمچه، نیروی مهاجم با مقابله مدافعان به عقب رانده شدند. در محور پلیس راه تجاوزگران به نزدیکی پادگان دژ رسیدند.

   در سپیده‌دم روز 13/7/1359 از سه محور بندر، جاده شلمچه و پلیس راه، حمله دیگری را آغاز كردند كه در محور بندر با تحمل تلفات فراوان " تا ساختمان هماهنگی بندر (سیبیاس)" پیش‌آمدند. در محور جاده شلمچه، نیروی مهاجم با مقابله مدافعان به عقب رانده شدند. در محور پلیس راه تجاوزگران به نزدیكی پادگان دژ رسیدند.

 عصر روز 14/7/1359، این روز نیروهای خودی متشکل از شماری پاسدار و ارتشی به ساختمان هماهنگی بندر یورش بردند و عراقی‌ها را از این منطقه عقب راندند، سپس در نیمه شب با حمله به مقر فرمانده دشمن در پل نو، طی شبیخونی، تعدادی از تانک‌ها، نفرات و تجهزات عراقی را منهدم کردند.

   در 15/7/1359 مجدداً عراقی ها از دو سمت بندر و جاده شلمچه وارد عمل شدند که در محور بندر در یک درگیری سنگین توانستند به ساختمان هماهنگی بندر برسند و آن جا را اشغال کنند و در محور جاده شلمچه هم حدود 200 متر جلوتر آمدند و در روز شانزدهم دشمن تا مسجدی که در نزدیکی بندر قرار دارد، پیش آمد. هم چنین در این روز یک گروهان عراقی به سوی کارون رفت تا روی آن، پل احداث کند.  

    در16/7/1359، دشمن علاوه بر دو محور بندر و جاده شلمچه، محور دیگری در سمت خانه‌های پیش ساخته گشود و هم‌زمان از سه محور به طرف شهر هجوم آورد. ستون‌های سمت شمال جاده شلمچه و محور خانه‌های پیش ساخته با مقاومت كمی رو به رو شدند، لیكن ستون‌های سمت جنوب جاده شلمچه و محور بندر، درگیر نبردی بسیار سخت شدند. در این درگیری، دشمن تا مسجدی كه در نزدیكی بندر قرار دارد، پیش آمد. هم چنین، در این روز گزارش شد كه یك گروهان عراقی به سوی كارون رفته تا روی آن پل احداث كند.

   در سپیده‌دم روز 17/7/1359، نیروهای دشمن بار دیگر از همان محورهای روز گذشته هجوم آوردند و با اجرای آتش مستقیم تانك روی مواضع نیروهای خودی و قرارگاه آن ها(مسجد) سرانجام این قرارگاه را تصرف كردند. در این روز پادگان دژ نیز مورد هجوم قرارگرفت كه با دفاع نیروهای ارتش جمهوری اسلامی، عراقی‌ها به عقب گریختند.

   روز 18/7/1359 درگیری با سلاح‌سبك و آتش توپخانه ادامه داشت، اما تغییری در مواضع طرفین ایجاد نشد.

   دشمن با این هدف، در صبح روز 19/7/1359 با عبور از پلی كه در منطقه مارد نصب كرده بود، از كارون گذشت، سپس با استقرار در اطراف جاده اهواز– آبادان، راه را بر خودروهایی كه راه اهواز بودند، بست و بیش از 200 مرد را به اسارت گرفت و زنان و كودكان را آواره كرد؛ به این ترتیب، مسیر اصلی پشتیبانی مدافعان خرمشهر قطع شد و قوای دشمن در امتداد جاده به سمت جنوب به پیشروی خود ادامه دادند.

   در روز 20/7/1359 با پیشروی مهاجمان در محور بندر، نبرد شدیدی در گرفت كه عراقی‌ها با تحمل تلفات فراوان، متوقف شدند. با آغاز روز بعد، درگیری در همه محورها شروع شد و ستون‌های دشمن با پشتیبانی آتش توپخانه پیش آمدند و سرانجام توانستند در شامگاه این روز بخش غربی شهر(از منطقه پلیس راه تا ایستگاه راه‌آهن) را اشغال كنند.

   در روز 22/7/ 1359 نیروهای دشمن سعی می‌كردند با پیشروی در محور بندر به ساختمان اداری گمرك دست‌یابند؛ لیكن، با مقاومت مدافعان متوقف شدند. در سایر محورها نیز دشمن برای شكستن مقاومت مدافعان و تحكیم جای ‌پای متصرفه و استقرار در مواضع مناسب تلاش می‌كرد.

  در روز 23/7/1359 تعدادی از واحدهای ارتش عراق به منظور تنگ‌تر كردن حلقه محاصره، ضمن بستن جاده آبادان– ماهشهر، به شهرآبادان نزدیك شدند.

   صبح روز 24/7/ 1359 درگیری‌ها با شدت بیشتری آغاز شد و تا اواسط روز با از خود گذشتگی مدافعان از پیش روی عراقی‌ها جلوگیری شد. بعد از ظهر این روز پس از ورود یگانی از دشمن به خیابان چهل‌متری و استقرار تیر‌بارهایی در چند نقطه و موضع‌گیری تك تیراندازها در ساختمان‌های مشرف بر این خیابان، محور مركزی شهر و اصلی‌ترین راه پشتیبانی و تردد نیروهای درگیر در كوی طالقانی، كوی بندر و ورزشگاه بسته شد.

    از صبح 25/7/1359، نبرد خیابانی در جاده كمربندی، كوی طالقانی و بندر ادامه یافت. با توجه به حساسیت محور شمالی، به خصوص جاده كمر بندی كه دشمن توان بیشتری را در آن جا به كار گرفته بود، باقی‌مانده نیروهای پاسدار و دیگر رزمندگان خونین‌شهر به كمك پاسداران و نیروهای اعزامی از سایر شهرها، با استقرار در نقاط مختلف به مقابله با دشمن پرداختند. نیروهای ارتش نیز برای جلوگیری از پیش روی متجاوزان از سمت گمرك، تلاش می‌كردند.

   در روز26/7/1359، نیروهای عراقی پشت ایستگاه راه‌آهن، كشتارگاه و جاده كمربندی مستقر بودند و درگیری شدیدی بین دو طرف ادامه داشت. هر چه بیشتر از زمان می‌گذشت، نیروهای مدافع در مضیقه بیشتری قرار می‌گرفتند و با شهادت‌های پی‌در پی و جراحت‌های شدید، از تعداد آن ها كاسته می‌شد.

   از روز 27/ 7/1359 فشار یگان‌های متجاوز شدیدتر شد. رزمندگان كه از احتمال سقوط محور مركزی شهر (خیابان چهل‌متری)، مسجد جامع و پل نگران بودند، با همان تعداد اندك در اطراف محور مركزی و راه‌هایی كه به آن ختم می‌شد و مسیرهایی كه از جاده كمربندی به پل می‌رسید و نیز در كوی طالقانی موضع گرفتند.

  در روز 28/7/1359 با پیشروی دشمن از محورهای متعدد، مسجد جامع كه پایگاه اصلی پشتیبانی مدافعان بود، زیر آتش متمركز یا مجروح شدند. اوضاع پشتیبانی نیز چندان بحرانی شد كه رزمندگان حتی در مضیقه‌نان نیز قرار گرفتند، این در حالی بود كه نفوذ دشمن در نقاط مختلف و به كارگیری قوای تازه‌نفس در محورهای متعدد، دفاع از شهر را بسیار دشوار كرده بود.

   در روزهای 29/7/1359 تا 1/8/1359، تانك‌های دشمن پشت پادگان دژ و اطراف راه‌آهن و پشت گمرك استقرار یافته و از آن جا نقاط اشغال نشده شهر را گلوله باران می‌كردند كه بر اثر آن، بسیاری نقاط شهر از جمله بازار در آنش سوخت. در این اوضاع، عراقی‌ها با پیش روی در خیابان چهل متری، به اطراف مسجد امام صادق (ع) رسیدند، در حالی كه جنگ خانه به خانه ادامه داشت.

  از بامداد 2/8/1359 طرح هجوم نهایی به خونین شهر، به اجرا در آمد. تشدید فشار تجاوزگران، توان مدافعان را كه با تمام وجود مقاومت می‌كردند-كاهش می‌داد و اندك اندك آن ها را به عقب می‌راند. دشمن موفق شد ساختمان فرمانداری را اشغال كند و با استقرار در ضلع شمالی پل، نیروهای مدافع را كه در سمت شمال غربی پل تا مسجد جامع حضور داشتند، به محاصره در آورد. اما تلاش رزمندگان برای ضربه زدن به دشمن به منظور آزاد سازی پل، همچنان ادامه داشت تا این كه موفق شدند در اوایل شب عراقی‌ها را عقب برانند و ساختمان فرمانداری را آزاد كنند.

   صبح روز 3/8/1359 مدافعان شهر خرمشهر از فرط خستگی حدود ساعت چهار برای استراحت به ساختمان فرمانداری برگشتند. هنوز چشمان آن ها گرم نشده بود كه متوجه حضور دشمن در نزدیكی خود شدند. تعدادی عراقی‌روی ساختمان در 500 متری‌ آن ها نفوذ كرده بودند. 

روزهای مقاومت و سقوط خرمشهر

   جوانان با حداقل تجهزات به دفاع برخاسته بودند كه نه تنها برای دفع تجاوزگر از میهن خود، بلكه برای اعتلا و حفظ اعتبار و اقتدار اسلام و انقلاب اسلامی می‌جنگیدند. عراق از محورهاي مختلف مي‌خواست وارد خرمشهر شود. خواستند از جاده‌اصلي و پل نو وارد شوند كه اين محورها را مسدود كرديم. مي‌خواستند از محور صابون پزي بيايند، آن محور را هم منهدم كرديم. هر چند وسايل ارتباطي كم بود، اما بچه‌ها خيلي سريع پيامها را مي‌رساندند و شهد و زخمي هم مي‌داديم. اما آن قدر شهر را به گلوله بستند و بمباران كردند كه شهر درنهايت سقوط كرد.

آخرین روز مقاومت خرمشهر

   مدافعان شهر از فرط خستگی حدود ساعت 4 صبح روز 3/8/1359 برای استراحت به ساختمان فرمانداری برگشتند كه متوجه حضور دشمن در نزدیكی خود شدند. تعدادی عراقی ‌روی ساختمان در500 متری‌ آن ها نفوذ كرده بودند. رزمندگان با تیرباری كه روی ساختمان فرمانداری كار گذاشته بودند، به مقابله برخاستند. طولی نكشید كه تانك‌های دشمن از خیابان عشایر وارد شدند و محل استقرار رزمندگان را مورد هدف حمله قرار دادند.   سرانجام، رزمندگان با این امید كه در اندك زمانی با تجدید قوا و آمادگی بیشتر به شهر باز می‌گردند و دشمن متجاوز را بیرون می‌رانند عقب‌ نشینی از شهر را پذیرفتند. سپس تعدادی از مدافعان تصمیم گرفتند در نقاطی كه میسر است، مستقر شوند و مهمات خود را به سوی دشمن شلیك كنند تا هم امكان مطلع كردن و جمع‌آوری نیروهایی كه احتمالاً از دستور عقب ‌نشینی بی‌خبر بودند فراهم شوند، هم این كه با مشغول كردن دشمن، عقب ‌نشینی نیروها تسهیل گردد.

علت شروع جنگ

  کارشناسان سیاسی دلایل زیر را علت وقوع این جنگ دانسته اند: تسلط یافتن بر خلیج فارس، اندیشه­ جداسازی خوزستان از ایران، تضعیف ساختار ارتش، کودتای نقاب (نوژه)، تصور صدام مبنی بر حمله نزدیک ‌هنگام آمریکا به ایران و جلوگیری از اجرای سیاست صدور انقلاب اسلامی.

علت اساسی جنگ ایران و عراق

   با استناد به بیانات رهبری در خصوص دشمنی همیشگی آمریکا با ایران، به نظر می رسد دلیل اصلی حمله عراق به ایران، استفاده آمریکا از آخرین ترفند خود در مقابله با انقلاب اسلامی ایران و جلوگیری از اجرای سیاست صدور انقلاب اسلامی و نیز تضعیف ایران از حیث نظامی و زیر ساخت های اقتصادی و صنعتی تا زمینه های نیازمندی ایران هم چنان مفتوح باشد و ما بناچار برای تأمین تمامی نیازمندی های خود محتاج آنان باشیم.

وضعیت دشمن پس از اشغال خرمشهر تا قبل از عملیات بیت المقدس

   ارتش عراق پس از ناكامی در اشغال سریع استان خوزستان ، تصرف خرمشهر و آبادان را – كه تسلط كامل او را بر اروندرود محقق می‌ساخت– به عنوان هدف اصلی برگزید؛ به همین منظور، نیروهای خود را در منطقه عمومی خرمشهر تقویت كرد.

   پس از اين كه رژيم عراق در استراتژي خود كه با هدف كسب پيروزي سريع بر پايه" جنگ محدود و برق آسا " طرح ريزي شده بود، با شكست مواجه شد و نتوانست به اهداف اصلي خود از جمله براندازي نظام جمهوري اسلامي ايران و تجزيه خوزستان دست يابد، هدف محدودتري را انتخاب كرد تا با نيل به آن بتواند شرايط خود را به جمهوري اسلامي تحميل كند. خرمشهر و آبادان كه در هجوم سراسري ارتش عراق يكي از محورهاي اصلي پيش روي بود، از هفته دوم، اصلي ترين هدف نظامي عراق شد و محور تمركز قوا و فشار دشمن گرديد، اما مقاومت و از جان گذشتگي مدافعان خرمشهر اجازه نداد دشمن به راحتي به اين هدف دست يابد و در مجموع 34 روز طول كشيد تا دشمن، خرمشهر را به اشغال خود در آورد.

   در حالی كه اشغال خرمشهر توسط عراق به عنوان آخرین و مهم ترین برگ برنده این كشور برای وادار ساختن ایران به شركت در هر گونه مذاكرات صلح تلقی می شد، آزاد سازی این شهر می توانست سمبل تحمیل اراده سیاسی جمهوری اسلامی بر متجاوز و اثبات برتری نظامی اش باشد

وضعیت عمومی خودی قبل از عملیات بیت المقدس. نقاط مهم خرمشهر در اشغال

    نقاط مهم این شهر که در اشغال عراق قرار گرفت عبارت بودند از: شلمچه، رودهای منطقه عملیات(کارون، اروند و نهر خیّن)، پل های خرمشهر(پل نو و پل خرمشهر)، صددستگاه، میدان کشتارگاه، جاده­ اهواز – خرمشهر، پلیس راه، پادگان دژ، کوی طالقانی، خیابان چهل متری و فلکه فرمانداری، مسجدجامع خرمشهر، بندرخرمشهر، ایستگاه حسینیه، جاده زید(ایستگاه زید)، ایستگاه گرمدشت و جزیره مینو.

بخش دوم: زمینه ها و مقدمات قبل از عملیات

اهمیت ژئوپلتیک منطقه عملیات. اهمیت این منطقه درتعیین سرنوشت جنگ

    تصرف مرکز ثقل قوای دشمن به دست نیروی خودی که بر اثر آن، عراق از سویی عقبه لشکرهای خود را در جفیر در معرض تهدید می دید و از سویی دیگر، در مورد حفظ بصره احساس نگرانی       می کرد، ضمن آن که با رسیدن نیروها به مرز، تأمین عقبه نیروهای دشمن در خرمشهر نیز به خطر می افتاد. از این رو عراق بعد از شروع عملیات، هراسان از تکرار "فتح المبین" از منطقه وسیعی شامل پادگان حمید، هویزه و جوفیر عقب نشینی کرد؛ دو لشکر خود را عقب کشید تا آن ها را از انهدام برهاند و در عین حال برای پدافند بصره از آن ها استفاده کند.

خرمشهر ، هدفی استراتژیک برای ارتش عراق

   صدام حسين در جلسه ای در حالي كه به دقت به سخنان هشام صباح الفخري گوش مي داد و با چشمانش،  چهره فرماندهان را زير نظر داشت، عكس العمل فرماندهان را مي ديد كه ناگهان همه افراد حاضر در جلسه برخاستند و يك صدا گفتند: خرمشهر مال ماست. آن را با درياي خون احاطه مي كنيم و ايراني ها را در آن غرق مي سازيم.»

اهمیت عملیات بیت المقدس

   اهمیت عملیات عبارت بود از: صعوبت و سختی در شناسایی و طراحی عملیات، پیروزی های پی در پی ایران، بيت المقدس، چهارمين و بزرگترين عمليات مشکلات، ویژه عملیات بیت المقدس و حضور نیروهای خارجی در خرمشهر.

اهداف  عملیات بیت المقدس

الف. اهداف استراتژیکی عملیات شامل: بیرون راندن دشمن تا پشت مرز های بین المللی، تأمین امنیت کرانه شمالی اروندرود و با شکست مواجه کردن استراتژی عراق در کنترل اروند رود، نشان دادن برتری قدرت نظامی، سیاسی و اجتماعی جمهوری اسلامی ایران به عراق و حامیان او در منطقه خلیج فارس، ادامه رزم بي امان بر عليه متجاوز با فرود آوردن ضربات پي در پي بر پيكر او تا دفع تجاوز، كاهش و درهم شكستن هر چه بيشتر توان رزمي ماشين جنگي دشمن و سلب ميل جنگ جويي متجاوز.

ب. اهداف تاکتیکی عملیات شامل: آزاد سازی بیش از 5400 کيلومتر مربع از سرزمين های اشغال شده توسط ارتش بعث عراق، آزاد سازی دو شهر مهم و بزرگ خرمشهر، هويزه و آمادگاه اصلی پادگان حميد، خارج نمودن شهرهای اهواز، حميديه و سوسنگرد از بُرد توپخانه دشمن، رسيدن به خطوط مرزي مشترك در منطقه و تأمين مرز بين المللی (حدفاصل پاسگاه چزابه تا  طلائيه قديم و از طلائيه قديم تا کوشک و از کوشک تا شلمچه و از شلمچه تا پاسگاه خين و رسيدن به مرز بين المللی آبی، آزادسازی جاده اهواز – خرمشهر و هم چنين راه آهن سراسری- ترانزيتی خرمشهر به شمال و خارج شدن  از برد توپخانه سبک  دشمن، انهدام نيروی دشمن، حداقل بيش از چهار لشکر( نيروهای مستقر در منطقه در صورتی که اقدام به تقويت نيروهای خود نکند) در منطقه بین غرب کارون تا خط مرزی که حداقل یک سوم کل قدرت مرزی عراق بود.

    ج. اهداف سياسي شامل: بي اعتبار و احتمالاً ساقط شدن رژيم صدام حسين از نظر سياسي و نظامي در داخل و خارج عراق خواهد گرديد. تسليم احتمالي رژيم عراق به پذيرش شرايط پيشنهادي ايران براي خاتمه دادن به جنگ.

د. اهداف اقتصادي شامل: توقف هزينه هاي جنگ در صورت تسليم عراق و خاتمه يافتن درگيري، آزاد شدن شهرها و روستاهاي  اشغالي و اسكان مجدد پناهندگان و آوارگان و امكان ايجاد دوباره فعاليت هاي كشاورزي و صنعتي.

ه. اهداف تبليغاتي شامل: نشان دادن توانمندي نيروهاي مسلّح ايران در سركوب متجاوز، ارائه قاطعيت رژيم اسلامي در كسب خواسـته هاي خود، افزايش روحيه رزمـندگي در نيروهاي خـودي و جذب كمك هاي مردمي و اميدواري به كسب پيروزي هاي بيشتر و بزرگ تر در نبردهاي بعدی، تبليغ زوال و ضعف قدرت سياسي- نظامي رژيم عراق و بي اعتبار ساختن آن در مقابل مردم عراق و حاميان اين كشور در منطقه و در جهان و  ايجاد تزلزل در روحيه ارتش عراق با تبليغ نقاط ضعف سيستم فرمانده ارتش عراق.

ویژگی ها و شرایط  عملیات بیت المقدس

   اجراي عمليات بيت المقدس متأثر از نتايج سلسله عمليات هاي پيشين بود:

1-   انهدام بخش وسیعی از نیروی زمینی دشمن؛

2-   آزادسازی بخش مهمی از مناطق اشغالی؛

3-   آزاد سازی نیروهای پدافندی خودی از مناطق اشغالی؛

4-   افزایش توانایی نیروهای خودی در طرح ریزی و اجرای عملیات؛

5-   افزایش تسلط اطلاعاتی بردشمن.

   شرایط  این عملیات شامل: حفظ دور تک عمليات، بهره برداری از وضعیت روحی و روانی خودی و دشمن، همکاری و هماهنگی کلیه نیروها، درک فرماندهان عراق از سختی، حساسیت و اهمیت این عملیات، عدم بکارگیری یگان های تازه تأسیس و نیز نیروهای مزدور کشورهای عربی و سرعت در جا به جایی و انتقال یگان ها.

علت انتخاب منطقه نبرد

    پس از آزاد سازي مناطق غرب رودخانه كرخه در عمليات فتح المبين، منطقه عمومي غرب رودخانه كارون يعني آخرين منطقه اشغالي جبهه جنوب كه هم چنان در دست دشمن قرار داشت، در روند سلسله عمليات هاي آزاد سازي مناطق اشغالي قرارگرفت. برخلاف گذشته كه در زمينه انتخاب منطقه براي عمليات، گاه بين فرماندهان نظامي اختلاف نظر به وجود مي آمد، در مورد اين منطقه، اتفاق نظر كاملي وجود داشت؛ به همين دليل، بلافاصله پس از اتمام عمليات فتح المبين مقدمات اجراي عمليات بيت المقدس فراهم شد.

دلیل نام گذاری عملیات بیت المقدس  و کربلای سه

در زمانی که عملیات بیت المقدس طراحی می شد تا به مرحله اجرا در آید، مناسبات اعراب و اسرائیل برای حمله اسرائیل به جنوب لبنان در وضعیت حساسی قرار گرفته بود. در چنین وضعیتی، نتیجه عملیات بسیار تعیین کننده بود.

دلیل دیگر، ادامه عملیات قبلی بود و به طور سلسله وار:

الف. طرح كربلا1 در دشت آزادگان که بعداً به نام عمليات طريق القدس نام گرفت؛

ب. طرح كربلا 2 در غرب رودخانه كرخه که بعداً به نام عمليات فتح المبين نام گرفت؛

ج. طرح كربلا 3 در غرب رودخانه كارون که بعداً بنام عمليات الی بيت المقدس نام گرفت.

مأموریت

   نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران متشکل از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی مأموریت دارند در ساعت (س) روز (ر) در منطقه عمومی جنوب رودخانه کرخه نور و غرب رود کارون تک نموده و ضمن انهدام نیروی موجود دشمن، آزاد سازی شهرهای خرمشهر و هویزه، خط مرز بین المللی را تأمین نموده، از حمله مجدد احتمالی دشمن به کشور اسلامی جلوگیری نمایند

زمین (طبیعی و مسلح)

الف. زمین طبیعی

   منطقه‌ عملياتي‌ بيت‌ المقدس‌ در استان خوزستان در جنوب غربی کشور ايران قرار دارد و با 5400 كيلومتر مربع‌ وسعت‌، ازشمال‌ به‌ كرخه‌‌ کور و هويزه‌، از جنوب‌ به‌ شط‌ العرب‌ و خرمشهر، از شرق به‌ رود كارون‌ و از غرب‌ به‌ هورالعظيم‌ و شط العرب محدود می باشد. مختصات این منطقه از حوالي نشوه تا بصره در خاك عراق (30 درجه و 27 دقيقه عرض شمالي)، مرز بين المللی در غرب (حد فاصل پاسگاه های خین، شلمچه، زید، کوشک، طلائیه و چزابه) و از شرق به رودخانه کارون ( در محدوده عمومی 48 درجه  طول شرقي) و دژ مرزي‌ عراق، محدود مي‌گردد و در واقع در میان چهارمانع طبیعی محصور است. منطقه ای است که تمامی آن را دشت باز، پهناور، صاف و هموار و تقريباً فاقد برجستگي است. این منطقه به جز جاده نسبتا مرتفع اهواز –خرمشهر و نخلستان هاي مجاور كارون و اروندرود و جنگل- هاي مصنوعي حوالي ايستگاه راه آهن آب تيمور در شمال شرقي، فاقد هرگونه عارضه مهم برای پدافند است. ديد و تير عالي و فاقد اختفاء و پوشش بودن و نیز مسطح بودن موجب شده است تا زمین منطقه برای مانور زره و انواع حركات خودرويي مناسب، و برای حركت نیروهای پیاده نظام و مانور يگان هاي تك ور به دلیل در دید و تیر قرار داشتن، نامناسب بوده و ايجاد اختلال و گاه بازدارندگي مي‌نماید.  نقاط حساس و استراتژیك منطقه شامل بندر و شهرخرمشهر، پادگان حمید، جفیر، جاده آسفالته اهواز– خرمشهر، شهرهویزه و رودخانه های كارون، كرخه كور و اروند می باشد. 

ب.موانع مصنوعی ایران نظیر: احداث سد تعجيلي بر روي رودخانه كرخه

ج. زمین مسلّح شامل: معابر شمالي - جنوبي

1. معبر از رودخانه نيسان به يزد نو- طلايه، نشوه(به طول 90 كيلومتر)؛
2. معبر از رودخانه كرخه كور به قيصريه، هويزه، جفير، طلايه، نشوه(طول تقريبي 90 كيلومتر)؛
3. معبر از رودخانه كرخه كور به طاهري، جفير، طلايه، نشوه(به طول 100 كيلومتر)؛
4. معبر از آب تيمور، ايستگاه حميد، كوشك، نشوه(كوشك بصره) به طول 90 كيلومتر.

معابر شرق به غرب

1. هالوپ، ايستگاه حسينيه، پاسگاه كيلومتر 25، تنومه، بصره و هم چنين از ايستگاه حسينيه به خرمشهر (به طول تقريبي 60 كيلومتر)؛
2. دارخوين، ايستگاه هاي حسينيه و گرمدشت، تنومه، بصره و هم چنين از ايستگاه گرمدشت به خرمشهر(به طول تقريبي 35 كيلومتر)؛
3. آبادان، خرمشهر ، شلمچه ، تنومه(نزديكترين معبر).

وضعیت خودی.گسترش قبل از عملیات

    رزمندگان جمهوری اسلامی ایران ترکیبی از نیروهای ارتش، سپاه، ژاندارمری و جهاد سازندگی تحت امر قرارگاه مرکزی کربلا بودند.

گسترش نيروهاي خودي و دشمن قبل از عمليات

محدوده منطقه عملیات قرارگاه قدس:

• از شمال به رودخانه هاي كرخه كور و نيسان.
• از شرق به مناطق آب گرفتگي هاي دب حردان، مليحان، مگسر و فارسيات.
• از جنوب به خط كوشك طلايه تا رودخانه اروند.

- از غرب به هورالهويزه تا نشوه.

محدوده منطقه عملیات قرارگاه فتح: برابر طرح عملیاتی قرارگاه کربلا، این قرارگاه باید در حد فاصل قرارگاه قدس و قرارگاه نصر (از جنوب پادگان حمید تا شمال مشارع) مسقر شود.

محدوده منطقه عملیات قرارگاه نصر: تیپ 7 دزفول در ایستگاه گرمدشت در جاده اهواز- خرمشهر ، تیپ27حضرت رسول(ص)در محور جاده آسفالت خرمشهر تا دارخوین و46 فجر در منطقه دارخوین.  قرارگاه تاکتیکی نصر- مقدم نصر(مشترک لشکر21 حمزه از ارتش و لشکر 5 سپاه) در منطقه سلمانیه.

محدوده منطقه عملیات قرارگاه فجر: این قرارگاه در برغازه و در منطقه پاسگاه مرزی فکه مستقر گردید.

فرماندهی در عملیات بیت المقدس

چارت تشکیلاتی قرارگاه کربلا

شکل فرماندهی و كنترل در عملیات بیت المقدس

   اين عمليات از قرارگاه كربلا در جنوب (قرارگاه تاكتيكي مشترك نيروي زميني ارتش و سپاه پاسداران) هدايت مي گردد. يگان هاي سپاه در عمليات ثامن الائمه و طريق القدس در كنار يگان هاي ارتشي قرار گرفته و تقريباً به صورتي مشترك و هماهنگ، از مرحله طرح ريزي تا اجراي نبرد، عمل مي‌نمودند؛ امّا چون در حين اجرای عمليات، يگان هاي سپاه و ارتش از دو ستاد جداگانه (ارتش و سپاه) هدايت مي‌گرديدند، گرچه هماهنگ و مشترك عمل مي‌کردند، ولي وحدت فرماندهی به ‌مفهوم واقعي و كامل آن وجود نداشت.

سازمان رزم

الف. سازمان رزم قرارگاه کربلا: قرارگاه عملياتي كربلا در جنوب، با هدف ايجاد وحدت فرمانده جهت هدايت عمليات مشترك ارتش و سپاه و تركيب يگان­هاي ارتش و سپاه در تمام رده­ها، فعال گرديد. قرارگاه مرکزی کربلا ، فرماندهی سه قرارگاه قدس، فتح، نصر را در منطقه عملیاتی بیت المقدس به عنوان تک اصلی و قرارگاه فجر در شمال فکه و منطقه برغازه را به عنوان تک فریبنده بر عهده داشت.

ب. سازمان رزم قرارگاه قدس

ج. سازمان رزم قرارگاه قدس:

 لشكر92 زرهی شامل: تيپ 1 زرهی و تيپ 2 زرهی و تيپ 3 زرهی و تيپ 37 زرهی شیراز و تيپ مستقل 55 هوابرد ارتش با لشكر3 سپاه پاسداران شامل: تيپ پیاده14 امام حسين(ع) و تيپ پیاده 25 كربلا و تيپ پیاده 8 نجف سپاه.

د. قرارگاه نصر در جنوب با يگان هاي لشكر21 حمزه ارتش با 4 تيپ سازماني و پشتيباني توپخانه لشكري و تيپ 23 نوهد از ارتش و لشكر5 از سپاه پاسداران انقلاب اسلامي شامل تيپ 27 محمد رسول الله و تيپ 46 فجر و تيپ 7 وليعصر(عج) و تيپ 22؛

استعداد رزمی ایران در عملیات

الف: نیروی زمینی ارتش جمهوري اسلامي ايران شامل:

   عناصر مانوري متشكل از 61 گردان (زرهی، مكانيزه و پياده) كه با 29 گردان توپخانه صحرايي، 18 گردان پدافند هوایی، 5 گردان مهندس رزمي، 1 گردان پل و چهار گروه هوانيروز پشتيباني مي‌شدند.

ب. نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامي شامل:

1. در شروع عمليات نيروهاي سپاه جمعاً متشكل از 97 گردان پياده، 3 گردان زرهی و 2 گردان مكانيزه بود؛

2.نيروهاي تقويتي شامل: 3 تيپ پياده (حدود 10 گردان) كه در حين اجراي عمليات به منطقه وارد شدند؛

3. از سایر نيروهاي تقویتی که به منطقه عملیات جهت جايگزيني وارد شدند، آمار مشخصی وجود ندارد؛ لیکن حدود 6000 نفر برآورد مي‌شوند.

يگان هاي سپاه كه در اين عمليات شركت داشتند عبارت بودند از:

   تيپ بيت المقدس، تيپ 27 محمد رسول الله(ص)، تيپ 7 ولي عصر(عج)، تيپ 30 زرهی، تيپ 8 نجف اشرف، تيپ 31 عاشورا، تيپ 14 امام حسين(ع)، تيپ نور، تيپ 21 امام رضا(ع)،  تيپ 41 ثارالله، تيپ 22 بدر، تيپ 46 فجر، تيپ 25 كربلا. استعداد هر يگان سپاه بالغ بر 7 تا 12 گردان نيرو بود. مجموع استعداد نيروهاي سپاه تا پيش از شروع عمليات، بين 85 تا 95 گردان پياده و چهار گردان زرهی بود كه با آغاز عمليات به 100 گردان پياده و زرهی رسيد. يگان هاي ارتش كه در اين عمليات شركت داشتند عبارت بودند از:

• لشكرهای 16و92 و37 زرهی - لشكر21 پياده و تيپ3 پياده از لشكر77
• تيپ55 هوابرد - تيپ58 ذوالفقار          - تيپ23 نوهد

ج. ژاندارمري

   3 گردان رزمي پياده ژاندارمري كه در كنترل عملياتي لشكرهاي 16 زره و 21 پياده قرار داشتند شامل: گردان 207 مارد، گردان فارسيات و گردان 507 دغاغله.

استعداد نیروی خودی در منطقه عملیات

   نيروي زميني ارتش و سپاه پاسداران در­ مجموع، نيرويي به استعداد 195 گردان مانوري را وارد عمل نمودند كه از اين تعداد 61 گردان مربوط به نيروي زميني ارتش و برابر اعلام سپاه پاسداران، 134 گردان از نيروهاي بسيج مردمي ‌سپاه پاسداران بودند. 195 گردان مذكور، شامل پانزده گردان زرهی، چهارده گردان مكانيزه و 166 گردان پياده بود.

      يگان هاي سپاه كه در اين عمليات شركت داشتند عبارت بودند از:

   تيپ بيت المقدس تيپ27محمدرسول الله(ص)، تيپ7ولي عصر)عج(تيپ30زرهی، تيپ8 نجف اشرف تيپ31عاشورا، تيپ14امام حسين(ع) تيپ37 نور، تيپ21 امام رضا(ع) تيپ41 ثارالله، تيپ22 بدر تيپ46 فجر و تيپ25كربلا.

پشتیبان رزم و خدمات رزم  عملیات بیت المعقدس

الف. پشتيباني هاي رزمی در عملیات شامل: نيروي هوايي، نیروی دریایی، هوانیروز، توپخانه صحرايي، يگان‌هاي پدافند هوايي و مهندسي رزمي؛

ب. پشتيباني هاي خدمات رزمي شامل: مخابرات، آماد و پشتیبانی، خدمات بهداري، تخليه و بستري كردن، تبلیغات و فرهنگی.

طرح ریزی عملیات بیت المقدس

   مانور نیروها بر اساس تدبیر عملیات بیت المقدس که در طرح عملیاتی کربلای 3 آمده است: فرمانده عملیات کربلا در جنوب با قرارگاه های قدس و فتح و نصرتک نموده، دشمن را در منطقه اهواز- غرب کارون منهدم، خرمشهر و خط مرز را تأمین و آفند خود را تا رسیدن به ساحل شرقی اروند ادامه داده، سپس در منطقه پدافند می نماید. تیپ 30 زرهی سپاه پاسداران، احتیاط قرارگاه را تشکیل می دهد. تقدم درگیری با منطقه قرارگاه فتح در این عملیات به شرح زیر اجرا می گردد:

• ابتدا قرارگاه قدس در شمال تک نموده، خاکریزهای مقدم دشمن را در منطقه مربوطه تأمین نموده و هم زمان قرارگاه های نصر و فتح در مرکز و جنوب از رودخانه کارون عبور نموده، خط سر پل را در غرب رودخانه تأمین می نماید.
• پس از تأمین سر پل، قرارگاه فتح آفند خود را برای تأمین مرز در منطقه واگذاری و قرارگاه نصر آفند خود را به منظور تأمین مرز خرمشهر ادامه می دهند. قرارگاه قدس مناسب با شرایط خاص دشمن (عقب نشینی- عقب روی- فرار) بنا به دستور تک نموده، خط عمومی جفیر– پادگان حمید را تأمین و نیروهای دشمن را در منطقه منهدم می نماید.
• قرارگاه های فتح و نصر پس از تأمین مرز در منطقه واگذاری، آفند خود را به منظور تأمین شهر تنومه و ساحل شرقی اروند ادامه می دهند. قرارگاه قدس بنا به دستور تک را ادامه داده، نشوه و ساحل شرقی اروند را تأمین می نماید؛ سپس، بنا به دستور هر سه قرارگاه در ساحل شرقی اروند پدافندمی نمایند.

   بنابر طرح مانور نهايي، سه قرارگاه قدس، فتح و نصر در سه محور، اجراي عمليات را به عهده داشتند كه مأموريت و سازمان هر يك به شرح زير بود:

قرارگاه قدس( محور شمالي)، قرارگاه فتح ( محور مياني) و قرارگاه نصر( محور جنوبي)

نظريه­ ستاد مشترك ارتش

   براي دورماندن از نتايج سوء احتمالي موارد گفته شده، ستاد مشترك معتقد است عمليات مزبور را بايد به­طوركلي به‌ سه مرحله مجزا تقسيم و طرح‌ريزي نمود:

‌‌ـ مرحله يكم:

(1) حمله به خاكريز اول در سراسر جبهه فرمانده قدس و تصرف اين خاكريز. اين حمله‌، يك حمله پشتيباني است كه بايد به‌منظور درگيركردن نيروهاي احتياط محلي دشمن با فرمانده قدس، به‌‌منظور كم كردن مقاومت وي در مقابل حمله اصلي و منحرف‌نمودن تصورات دشمن از حمله سراسري و تقليل توانايي مانور آن صورت بگيرد. اين حمله، مي‌بايستي حداقل دوازده ساعت زودتر از حمله اصلي هدايت شود. (تك پشتيباني)؛

(2)‌عبور از رودخانه، تأمين سرپل و هدايت يك حمله تطبيق‌شده در سمت غرب و قطع محور (جفير‌‌ـ‌ نشوه) و تهديد محور (مارد‌‌ـ‌ بصره) به‌منظور محاصره كردن دشمن بين خودي و كارون و هورها توسط فرمانده فتح و نصر (تك اصلي).

‌‌ـ مرحله دوم:

(1)‌حمله هماهنگ‌شده فرمانده قدس و فتح به ‌نيروهاي محاصره‌شده، به‌منظورهاي زير:

الف‌‌ـ انهدام و يا اسيركردن نيروهاي دشمن در منطقه محاصره؛

ب‌‌ـ پاك‌كـردن منطـقه و برقراري ارتباط زميني فرمانده فتح و نصر از محور اهواز‌‌ـ‌ خرمشهر و بي‌نياز‌شدن از پل­هاي زده‌شده روي كارون؛

ج‌‌ـ تخريب روحيه دشمن در مناطق خرمشهر، تنومه و بصره با انهدام نيروهاي وي در غرب اهواز.

(2) پوشش و تهیه دفاع عقب فرمانده فتح و ممانعت از حركات و مانورهاي تقويتي دشمن توسط فرمانده نصر و پاك‌كردن منطقه اشغالي.

‌‌ـ مرحله سوم:

(1)‌حمله توسط فرمانده نصر، جهت تأمين خط تنومه‌‌ـ‌ خرمشهر و سپس دفاع در ساحل شرقي اروندرود؛

(2)‌دنبال و پشتيباني فرمانده نصر، توسط فرمانده فتح و كمك به ‌فرمانده نصر در تأمين ساحل شرقي اروند و سپس تأمين خط رودخانه دجله در منطقه و دفاع از آن؛

(3)‌ادامه تك توسط قسمتي از فرمانده قدس براي تصرف نشوه و كنترل جاده عمار‌‌ه‌‌ـ‌ نشوه‌‌ـ‌ فاو و رسيدن به هورها و پدافند در ساحل شرقي دجله.

طرح مانور عمليات بيت المقدس

   در طرح مانور براي عبور از كارون در جنوب مارد هيچ تلاشي انجام نمي گرفت؛ در حالي كه نيروهاي در خط و توپخانه ي عراق به آن سو آرايش گرفته بودند. در اين طرح براي عبور از رودخانه ي نيسان نيز، در مرحله اول تلاشي در نظر گرفته نشده بود. ولي براي عبور از كرخه کور و آزادي جاده ي اهواز ـ خرمشهر چندين تلاش موازي و در كنار يكديگر پيش بيني شده بود، منتها اين تلاش، صرفا با هدف پشتيبان تلاش هاي غرب كارون در نظر گرفته شده بود كه آن را قرارگاه قدس هدايت مي كرد. اما براي عبور از كارون دو تلاش براي قرارگاه فتح و قرارگاه نصر منظور شده بود كه ماموريت آن  دو قرارگاه، تلاش اصلي عمليات محسوب مي شدند.

   قرارگاه فتح در جناح راست تلاش اصلي و در حالي که جناح شمالي آن قرارگاه را زمين هاي آبگرفتگه پوشش داده بود و جناح چپش را قرارگاه نصر پوشش ميداد عمليات مي کرد و قرارگاه نصر در جناح چپ تلاش اصلي و در حالي كه جناح راستش را قراگاه فتح تأمين مي كرد، از جناح چپ خود كاملاً تهديد ميشد عمليات مي کرد.

تلاش قرارگاه فتح كه محور مياني عمليات را پوشش ميداد، پيشروي از ساحل كارون تا ايستگاه حسينيه و از آنجا به سوي مرز را دربر مي گرفت:

- در صورت دستيابي قرارگاه فتح به جاده ي اهواز ـ خرمشهر در محدوده ي ايستگاه حسينيه، امکان بهره برداري دشمن از جاده براي برقراري ارتباط دو جبهه ي خود در كرخه كور و خرمشهر غير ممكن مي شد و به اين ترتيب جابه جايي نيرو، انتقال تداركات و تقويت متقابل دو جبهه ارتش عراق را منتفي مي ساخت.

- با پيشروي از جاده ي اهواز ـ خرمشهر به سوي مرز، جبهه ي پيوسته ي غرب كارون به دو جبهه ي گسسته تبديل ميشد و لشکرهاي 5 مکانيزه و 6 زرهي عراق که فرماندهي شان در جفير قرارداشت و به سوي شمال و شرق آرايش داشتند، در خطر محاصره و فروريزي قرار مي گرفتند.

   تلاش ديگر كه مأموريت قرارگاه نصر بود، براي تصرف سرپل غرب كارون و دستيابي به جاده ي اهواز ـ خرمشهر مأموريتي شبيه قرارگان فتح با تفاوت هاي زير داشت:

- تلاش شرقي ـ غربي قرارگاه نصر از كارون تا جاده ي اهواز ـ خرمشهر، به منزله تهديد خرمشهر و اولين گام براي محاصره ي خرمشهر محسوب مي شد.

- قرارگاه نصر پس از عبور از جاده ي اهواز ـ خرمشهر بايد در غرب جاده، دو مانور شرقي ـ غربي (به سوي مرز) و شمالي ـ جنوبي (به سوي جاده ي شلمچه ـ خرمشهر) انجام ميداد، بنابراين، آفند در دو تلاش با زاويه ي 90 درجه اي، خود از پيچيدگي هاي مانور اين قراگاه بود.

راه كارهاي عملياتي و انتخاب بهترين راه كار

      برای رسیدن به این اهداف ترسیم شده برای این عملیات، راه کارهای متعددی وجود داشت و با توجه به شرایط موجود و فعلی زمان جنگ، باید مدیریت عالی جنگ بهترین راه کار را انتخاب می کرد تا شرایط زیر را دارا باشد .

• موفقیت صد در صد را به همراه داشته باشد؛
• کمترین تلفات و خسارات را به همراه داشته باشد؛
• قلب دشمن را هدف گرفته باشد؛
• غافل گیر کننده باشد؛

رسیدن به هدف سهل الوصول باشد

   پس از حصول توافق در مورد انتخاب بهترين راه كار براي شروع عمليات يا در  واقع بهترين مبدأ عمليات كه عبارت بود از عبور از رودخانه وتأمين سرپل در غرب كارون به عنوان تلاش اصلي، در مورد چگونگي ادامه عمليات و اهدافي كه بايستي تأمين شوند، نظرهاي مختلف و راه كارهاي متعددي وجود داشت.

راه کار اول

   حرکت از منطقه عمومی سوسنگرد و هویزه با عبور از رود خانه کرخه کور و حمله به مواضع مستحکم  به سمت جنوب  و پس از رسیدن به جفیر حرکت به سمت پدگان حمید و مرز حد فاصل کوشک تا طلائیه و جاده اهواز- خرمشهر و پس از آن حرکت به سمت خرمشهر در امتداد مرز بین المللی و جاده اهواز- خرمشهر.

راه کار دوم

حرکت از کرخه کور در هویزه به سمت جنوب تا رسیدن به مرز طلائیه و کوشک و ادامه نبرد به سمت جنوب.

راه کار سوم

   عبور از کارون در خرمشهر شرقی و حرکت به سمت خرمشهر غربی. عبور قرارگاه هاي نصر و فتح از كارون و تأمين سرپل و سپس پيشروي قرارگاه نصر به‌سمت خط مرز در منطقه محوله و پيشروي قرارگاه فتح به‌سوي خط كوشك و طلايه و احاطه جفير، همزمان تك قرارگاه قدس به‌سوي جفير و الحاق با قرارگاه فتح در جفير به منظور انهدام نيروهاي متجاوز در منطقه عمومي كرخه كور- جفير-كوشك- طلايه.  

راه کار چهارم

    از حمله به خطوط مستحکم ارتش بعث عراق پرهیز شده و از پهلو به نیروهای ارتش بعث عراق حمله شود. این نتیجه گیری حاصل تلاش های فراوانی بالغ بر 300 نقر بار شناسائی های انجام شده در عملیات بیت المقدس و مدیریت هوشمند فرمانده مشترک قرارگاه مرکزی کربلا بود.

چگونگي  انتخاب سرپل در غرب كارون

   مشخصات سرپل به طور خلاصه:

1. سرپل بايستي داراي فضاي كافي متناسب به‌استعداد نيروي عبور كننده باشد؛
2. تصميم گيري و چگونگي اجراي پاتك به يك سرپل وسيع براي دشمن، به مراتب مشكل تر و لاجرم ميزان عدم موفقيت او در انهدام آن بيشتر است؛
3. سرپل وسيع ، از وسعت منطقه اشغالي دشمن كاسته، آتش هاي او را روي پل‌ها و مناطق عبور قطع و علاوه بر آن، به نيروهاي خودي امكان مي دهد كه به هدف هاي طرح ريزي شده نزديكتر گرديده كه در نتیجه به تأمين سهل تر آن ها كمك خواهد نمود؛
4. با وجود فضاي كافي در سرپل و استقرار توپخانه ها در آن، قدرت آتش در ماوراي سرپل افزايش چشم گيري خواهد داشت؛
5. در صورت واكنش سرسختانه دشمن و موفقيت او در جلوگيري از ادامه تك به‌سوي هدف هاي طرح ريزي شده، در اين مرحله از عمليات لااقل ما توانسته ايم با استفاده از شرايط موجود و غافلگير كردن دشمن منطقه وسيعي را در آن سوي رودخانه كه هم داراي فضاي كافي جهت استقرار نيرو و هم قابل پدافند است به‌دست آورده و از آن در عمليات بعدي به عنوان يك مبدأ عمليات مناسب به‌كار گيريم؛
6. مقدورات آتش توپخانه هوايي دشمن بر عليه سرپل وسيع به‌نحو مؤثري تقليل مي يابد؛
7. سرپل بزرگ ، منطقه وسيع اشغالي دشمن را در جنوب غربي اهواز كه از كرخه كور تا اروند مي شود، تجزيه كرده و به دو بخش شمالي و جنوبي تقسيم مي نمايد و اين كاملاً به نفع طرح هاي ما بوده و به آنها براي ادامه عمليات قابليت انعطاف مي دهد؛
8. تهديدات دشمن بر عليه يك سرپل كوچك ، با تمركز تلاش و نيرو و آتش هاي زميني و هوايي بسيار جدي و شديد بوده و به اين ترتيب ادامه عبور رده هاي بعدي را توأم با خطر بسيار نموده و به بيان ديگر، عبور ساده نيروهاي ما را از رودخـانه، به نوعي تك به رودخـانه براي يگان هاي عبور كننده رده متعاقب و پشتيباني مبدل مي نمايد؛ ولي، با انتخاب سرپل بزرگ، در مراحل اوليه عبور كه با غافل گيري دشمن مواجه است مي توان يگان هاي هر چه بيشتري را به‌آن سوي رودخانه منتقل نمود؛
9. نظر به‌اين كه يگان ها عملاً قادر نيستند پس از عبور از رودخانه به‌علت فقدان عوارض مشخص زمين موقعيت صحيح خود را به‌ نحو مطلوبي تشخيص داده و اعلام نمايند؛ لذا، در اين صورت احتمال اين كه سرپل به علّت گزارشات غلط يگان ها (به‌دليل فوق) ابعاد واقعي خود را نداشته باشد بسيار زياد است؛ بنابراين، بايستي به منظور هماهنگ كردن عمليات، يگان هاي دو قرارگاه نصر و فتح با هم براي ادامه عمليات، به يك خط يا عارضه مشخص برسند تا موقعيت صحيح آن ها روشن گردد.

   پس با توجه به دو عامل مهم ياد شده خط سرپل ناگزير بايستي، به امتداد جاده  اهواز - خرمشهر متكي باشد.

محدوده و ابعاد سرپل پيشنهادي به شرح زير مي باشد:

حد شمالي: از دريسه تا ايستگاه آهو (جنوب منطقه آب گرفته)؛

حد جنوبي: از سلمانيه تا گرمدشت كه از منطقه پدافندي متجاوز و سيستم سد و موانع او در شمال خرمشهر 5 كيلومتر فاصله دارد؛

حد غربي: (خط سرپل) امتداد جاده اهواز - خرمشهر از ايستگاه راه آهن آهو تا ايستگاه راه آهن گرمدشت.

عرض سرپل: 40 كيلومتر

عمق سرپل: با توجه به پيچ رودخانه و فاصله آن از خط سرپل از 14 تا 21 كيلومتر متغير است.

مساحت سرپل: 700 كيلومتر مربع

نقاط مشخص در خط سرپل: ايستگاه هاي راه آهن آهو، حسينيه، نود، گرمدشت و دهكده‌هاي مخروبه سيد عبود،  مشارع و مسعودي در حد فاصل رودخانه تا جاده.

تجزیه و تحلیل قرارگاه های تابعه

   الف. قرارگاه قدس: فرمانده قرارگاه قدس اجرای مأموریت خود را درچهار مرحله طرح ریزی و به قرارگاه های تحت امر به شرح زیر ابلاغ نمود:

مرحله اول:

   قدس3 در منطقه طراح به عنوان تلاش اصلی، قدس4 در منطقه فرسیه و سید جابر و قدس 5 در منطقه نورد تک نموده وسرپل مناسبی را تصرف می کنند ، قدس 1 درشمال نهر معارض پدافند نموده وقدس 2 دنبال و پشتیبان قدس 3 می باشد.

مرحله دوم:

   قدس2 از خط قدس3 عبور نموده وخط قهوه ای را تأمین می نماید.

   قدس های3 و4 و5 به پیشروی خود ادامه داده وخط قهوه ای را تأمین می نمایند.

   قدس1پس ازتأمین خط قهوه ای، تک نموده وسرپل مناسبی درجنوب کرخه وغرب هویزه  تصرف می نماید.

مرحله سوم:

   درصورت عقب نشینی دشمن و بنا به دستور، قدس های 1 و2 و3 و4 و5  تک را به سمت جنوب ادامه داده وخط عمومی جفیر – پادگان حمید (خط قرمز) را تأمین می نمایند.

مرحله چهارم:

 پس از تأمین خط قرمز، قدس های1 و2 و3  به منظور تصرف نشوه، تک را ادامه داده و در ساحل شرقی رودخانه اروند پدافند می کنند، و قدس های4 و5، قدس های2 و3 را دنبال و پشتیبانی می کنند.

ب. قرارگاه فتح

مانور قرارگاه فتح شامل دو قسمت می باشد:

الف- تأمین سرپل(جاده اهواز– خرمشهر از ایستگاه 70 تا 92)

فتح 4 درجناح راست تک نموده، از ایستگاه 70 تا78  جاده اهواز – خرمشهررا تصرف وآماده باشد بنا به دستور به پیشروی به طرف خط آبی را ادامه دهد.

فتح1 درجناح میانی تک نموده، از ایستگاه 78 تا87 جاده اهواز– خرمشهر را تصرف و آماده باشد بنا به دستور به پیشروی به طرف هدف را ادامه دهد.

فتح 3 درجناح چپ تک نموده، از ایستگاه 87 تا92 جاده اهواز – خرمشهررا تصرف و آماده باشد بنا به دستور به پیشروی به طرف خط آبی را ادامه دهد.

ب- تک پس از تأمین خط سرپل جهت تامین خط آبی

از کیلومتر70 تا92 جاده اهواز– خرمشهر را از یگان های تک ور تحویل گرفته و پدافند می نماید و آماده  می شود بنا به دستور به پیشروی خود به طرف هدف، ادامه دهد.

فتح 1 پس از تحویل منطقه خود به فتح4 بنا به دستور تک خود را با هماهنگی قرارگاه نصر جهت تصرف خط آبی ادامه می دهد.

ج. قرارگاه نصر

مرحله اول:

نصر1 درشمال، قرارگاه های نصر2 و5 در مرکز و نصر 3 در جنوب پس از عبور از رودخانه، ضمن انهدام نیروهای دشمن، سرپل(جاده اهواز- خرمشهر) را تأمین می نماید. نصر4 نیز احتیاط قرارگاه را تشکیل داده وتقدم بکارگیری درمنطقه نصر2 می باشد.

مرحله دوم:

پس از تأمین سرپل، نصر1 درشمال غربی، نصر 2 و5 در مرکز و نصر 3  در جنوب غربی نیرو های دشمن را منهدم و شهر و خط مرزی را تأمین می کنند؛ به طوری که نصر1 خط خیز سبز را از مختصات (995-150)تا(793-150) ونصر2 ضمن تأمین شلمچه وپل نو خط خیزسبز را از مختصات (793-150) تا (722-245) تامین و نصر5 به منظور بستن عقبه دشمن، خط خیز سبز را از مختصات (722-245)تا(769-280) تأمین وهم زمان نسبت به انهدام نیروهای دشمن در شهر اقدام و شهر را تأمین نماید. نصر3 نیز ابتدا خط سرخ را به منظور محاصره دشمن تأمین وسپس دشمن را در غرب کارون و شهر خرمشهر منهدم می نماید. نصر4 در احتیاط قرارگاه خواهد بود.

مرحله سوم:

   پس از تأمین خط مرز و خرمشهر، قرارگاه های تابعه آماده می شوند بنا به دستور به منظور تأمین تنومه و ساحل غربی اروند رود، تک را به سمت غرب ادامه دهند.

مراحل عملیات بیت المقدس

پيچيدگي و دشواري عمليات، ضرورت مرحله بندي آن را ايجاب مي كرد؛ لذا، براي اجراي عمليات مراحل زير در نظر گرفته شد:

• تهاجم قرارگاه قدس به خاكريز اول دشمن – براي درگيركردن دشمن – هم زمان با عبور قرارگاه هاي نصر و فتح از رودخانه و پيش روي تا جاده اهواز – خرمشهر به منظور تأمين سر پل؛
• پس از تأمين سر پل، قرارگاه هاي فتح و نصر مي بايست با ادامه پيشروي، مرز را تأمين و خرمشهر را آزاد مي كردند؛
• ادامه تك براي تأمين ساحل شرقي اروندرود و پدافند در اين منطقه. نظر به دشواري هاي عمليات عبور از رودخانه كه براي نخستين بار در جنگ انجام مي گرفت، و عدم درك دشمن از توانايي ايران براي اجراي اين عمليات، احتمال غافل گيري دشمن در تاكتيك عمليات و در نتيجه، احتمال پيروزي نيروهاي خودي را افزايش مي داد؛ ضمن اين كه، نيروهاي خودي با اتكا به اين تاكتيك، "جناح دشمن" را مورد حمله قرار مي دادند كه اين اقدام بر آسيب پذيري دشمن مي افزود؛
• در طراحی عملیات بیت المقدس، پیش بینی شده بود عملیات در چهار مرحله طرح ریزی شود. تهاجم از طریق عبور از رودخانه کارون و پیشروی به سوی مرز بین المللی و سپس آزادسازی شهر خرمشهر مدنظر قرار گرفته بود و چنین استدلال می شد که حمله به جناح دشمن، که عمدتا به سمت شمال آرایش گرفته بود، عامل موفقیت عملیات است.

محورهای عملیات بیت المقدس

1. محور شمالی؛ قرارگاه قدس (با عبور از رودخانه کرخه کور)؛
2. محور میانی؛ قرارگاه فتح (با عبور از رودخانه کارون و پیشروی به سمت جاده اهواز –خرمشهر)؛
3. محورجنوبی؛ قرارگاه نصر با عبور از کارون و پیشروی به سمت خرمشهر^.

معابر وصولي مورد نظر عبارتند از:

1. معبر شماره 1 : رودخانه نيسان ـ يزدنو ـ برزگر ـ طلايه ـ نشوه.
2. معبر شماره 2 : رودخانه كرخه ـ هويزه ـ جفير ـ طلايه ـ نشوه.
3. معبر شماره 3 : رودخانه كرخه ـ طاهري ـ جفير ـ طلايه ـ نشوه.
4. معبر شماره 4 : ايستگاه راه آهن آب تيمور ـ ايستگاه حميديه ـ كوشك ـ نشوه.

تدبیر فرماندهان در اجرای عملیات

مرحله يكم:

    قرارگاه قدس جهت تصرف و تأمين سر پل  مناسب در جنوب رودخانه كرخه كور با قدس 3 در طراح (تلاش اصلي) و قدس4 در فرسيه و سيد جابر و قدس 5 در منطقه نورد با استفاده از معابر موجود تك نموده و با شكستن خاكريزهاي مقدم دشمن خط سرپل مناسبي را تصرف و تأمين مي نمايد. قدس 1 در شمال نهر معارض به پدافند خود ادامه داده و قدس 2، قدس 3 را دنبال و پشتيبانی مي نمايد.

  مرحله دوم:

    با تـوجه به عكس العمل دشمن، قدس 2 با عبـور از خـط قدس 3 تـك نموده و خـط قهوه اي  را تأمين مي نمايد. هم زمان قدس هاي3، 4 و 5 هم به پيش روي خود ادامه داده و خط قهوه اي را تأمين مي نمايند. پس از تصرف خط قهوه اي، قدس 1 بلادرنگ تك نموده و پس از عبور از خاكريزهاي دشمن سرپل مناسبي را در جنوب رودخانه كرخه كور در غرب هويزه تصرف و حتي المقدور تك را تا رسيدن به خط قهوه اي در جناح راست قدس 2 ادامه مي دهد.

مرحله سوم:

   در اين مرحله، با توجه به عكس العمل(عقب نشيني، عقب روي، فرار) دشمن بنا به دستور، قدس هاي 4،3،2،1و5 تك را به سمت جنوب جهت تأمين خط عمومي جفير ـ پادگان حميد ادامه مي دهند.

مرحله چهارم

   پس از تصرف و تأمين اهداف عملیات در مرحله سوم با قدس هاي 1و2و3 تك را به منظور تصرف نشوه ادامه مي دهد. در اين مرحله، قدس هاي4و5به ترتيب قدس هاي2و3را دنبال و پشتيباني مي نمايند. پس از اجراي موفقيت آميز مراحل چهارگانه، قرارگاه قدس، پدافند از ساحل شرقي رودخانه اروند را به عهده خواهد گرفت.

تهیه طرح پوشش و فريب تاكتيكي در منطقه فكه

   پس از تهیه طرح عملياتي كربلاي3 و صدور آن قرار شد به ‌منظور پوشش و فريب دشمن از عمليات طرح كربلاي3 يك عمليات آفندي محدود هم زمان با شروع آن توسط لشكر77 پياده خراسان در منطقه فكّه اجرا شود. در اجراي اين منظور در 31/1/1361 به لشكر مزبور دستور داده شد كه طرح يك تك محدود براي تصرّف تپه 182 در غرب تپه هاي رقابيه و برقازه (شرق فكه) را تهیه و با همكاري يگان هاي سپاه پاسداران بنا به دستور آماده اجراي آن باشد.  

وضعیت دشمن

   به‌طور كلّي نيروهاي متجاوز در اين منطقه سازماني و يا در كنترل عملياتي سپاه سه عراق به فرماندهی سرلشكر صلاح القاضي قرار داشتند و به طور عمده شامل: لشكرهاي 6 و 9 و 3 زرهی، 5 مكانيزه ، 11 و 15 پياده و تعدادي تيپ هاي زرهی و پياده مستقل يا مأمور از لشكرهاي ديگر و هم چنين يگان هاي(قاطع) ارتش خلق (جيش الشعبي) بوده

   نيروهاي دشمن قبل از عمليات بيت المقدس عمدتاً به صورت زيرين در اين منطقه عملياتي گسترش داشته كه اندكي قبل از آغاز عمليات، بعداً در حين اجراي آن توسط يگان هاي اضافي تقويت گرديدند.

كرانه جنوب رودخانه‌هاي كرخه كور و نيسان

   لشكرهاي6 زرهی و5 مكانيزه و تعدادي تيپ پياده در امتداد رودخانه‌هاي نيسان و كرخه كور كه با اتكاء به مانع رودخانه‌اي و مواضع بسيار مستحكم و در جنوب غربي اهواز تا حوالي ايستگاه آهو و هم چنين در پناه منطقه آب گرفته غرب كارون براي پدافند قطعي و سرسخـتانه مستقر شده بود. استقرار يگان هاي زرهی احتياط در حـوالي جفير مؤيد اين نكته بود كه دشـمن قصد دارد هر گونه رخنه احتـمالي توسـط نيروهاي ما را با پاتك هاي سنگين زرهی در هم كوبيده و ترميم نمايد

جنوب مناطق آب گرفته تا سلمانيه (حدود 40 كيلومتر)

   در اين منطقه كه حدوداً مقابل دارخوين قرار داشت، يگان تأميني دشمن با استعداد يك تيپ تقويت شده به فاصله بين 6-7 كيلومتر از كرانه غربي كارون گسترش يافته بود.

خرمشهر و محدوده اطراف آن

   لشكر11 پياده عراق تقويت شده با يگان هاي پياده و زرهی، پدافند از خرمشهر و مناطق اطراف آن را با اتكاء به رودخانه كارون در غرب و جنوب و خاكريزهاي مستحكم در شمال و شرق عهده دار بوده و وضعيت موجود نشان مي‌داد كه دشمن هچ گونه رخنه‌اي به‌سمت خرمشهر را نمي‌پذيرد و قصد او نگهداري قاطعانه خرمشهر براي هميشه است.

برآوردها و تدابير پدافندي فرماندهی ارتش عراق

   طرح و تدبير كلّي نيروهاي متجاوز براي پدافند از اين منطقه را، مي توان به شرح زير دانست:

1. تدبير دفاع در جبهه شمالي

     فرماندهی عراق در منطقه سه‌راهی جفیر قرار داشت و حد خاوری آن کارون، حد شمالی آن کرخه‌ کور حد باختری آن هورالهویزه و حد جنوبی آن از کوشک تا طلاییه بود، در این بخش جهت آرایش دشمن به‌سمت شمال و شرق و خطوط پدافندی را از هورالهویزه تا پادگان حمید و دب حردان به موزات کرخه کور و از دب حردان تا عباویه به‌سوی شرق و به‌موازات کارون آرایش داده بود و سرتاسر منطقه را با خطوط و موانع متعدد پوشش داده بودند؛ هرچند در برخی نقاط که احساس خطر کمتری می‌کردند، موانع کمتری چیده بودند، اما تمرکزی محدود در غرب هویزه و آرایشی سنگین در غرب اهواز به‌ویژه در اطراف جاده خرمشهرـ اهواز ایجاد کرده بودند. همچنین، دشمن با احداث جاده‌های مواصلاتی جفیر ـ نشوه از عقبه‌ خود اطمینان کامل داشت.

2. تدبير دفاع در جبهه جنوبي

   فرماندهی ارتش عراق‌ جبهه خرمشهر بود و در شلمچه قرار داشت که در دو سوی شمالی و خاوری منطقه اقدام به پدافند می‌کرد. عراق در این بخش خطوط دفاعی مستحکمی در کنار ساحل باختری کارون، از مارد تا نقطه انشعاب رودخانه بهمن‌شیر از رودخانه کارون احداث کرده بود و می‌خواست از هرگونه عبور از کارون و رخنه رزمندگان به خرمشهر جلوگیری نماید. ازسوی دیگر عراق، جاده منتهی به پل ‌مارد را به دژی برای دفاع از خرمشهر تبدیل کرده بود تا در برابر حملات احتمالی رزمندگان با فلش شمال ـ جنوب مقابله و ایستادگی کند و این دژ را نخستین خط قرار داده بود که با خطوط موازی دیگر آن را تقویت می‌کرد؛ هم چنین دشمن دژ قدیم خرمشهر را نیز به خط دفاعی مستحکمی تبدیل کرده بود تا نیروهایی که از شمال هجوم می‌آوردند، پیش از ورود به شهر منهدم شوند و درصورت ورود به شهر نیز با مین‌گذاری گسترده‌ای که در بخش‌های مختلف شهری انجام داده شده بود، امکان مانورشان بسیار دشوار می‌گردد.

3. تدبير دفاع در جبهه مياني

    فرماندهی نیروهای عراقی در منطقه زید تا شمال شلمچه گسترش داشت و در پاسگاه کوت سواری بود. در این منطقه دشمن کمترین احساس نگرانی را داشت. این نیروها بیشتر نقش عملیات تأخیری برای شلمچه و نیروی احتیاط نزدیک برای فرماندهی جفیر را ایفا می‌کردند.

4. تدبير دفاع در منطقه خرمشهر

   پدافند سرسختانه از شهر و منطقه خرمشهر و جلوگيري از هر گونه تلاش نيروهاي مسلّح ما براي دست يابي به اين شهر با ايجاد استحكامات بسيار سنگين و متوالي (در عمق) در كرانه‌هاي شرقي و جنوبي رودخانه كارون در محدوده شهر خرمشهر به‌ منظور خنثي نمودن تهديد شهر از سمت شرق و جنوب و احداث خاكريزهاي شرقي غربي متوالي و موازي در منطقه شمال خرمشهر از كارون تا خط مرز براي جلوگيري از هرگونه تهديد خرمشهر از سمت شمال و هم چنين ايجاد موانع ضد هوابرد و ضد هلي‌برد و ميادين مين بسيار وسيع براي مقابله با عمليات هلي‌برد و هوابرد در غرب خرمشهر و بالاخره تهیه استحكامات بسيار زياد در داخل شهر خرمشهر به منظور دفاع دورادور و جنگ خياباني و خانه به خانه در صورت رسيدن نيروهاي مسلّح ما به داخل

5. تدبير دفاع از شمال خرمشهر (مارد) تا جنوب مناطق آب گرفته (هالوپ)

   گسترش يگان هاي تأميني و پوششي در حد فاصل رودخانه کارون تا جاده اهواز- خرمشهر و اتّكا به كاربرد احتياط هاي متحرك و غير متمركز عليه نيروهايي كه موفق مي‌شدند از رودخانه عبور نمايند. لشكرهاي 3 و 9 زرهی با استقرار در چندين منطقه مجزّا در غرب جاده اهواز- خرمشهر عهده دار اين وظيفه بودند. دشمن هم چنين با احداث يك خاكريز بلند (حدود 4 متر) در شانه شرقي جاده اهواز- خرمشهر در اين منطقه، يك موضع سد كننده مناسبي را به‌وجود آورده بود.

سازمان رزم دشمن

   برابر اسناد قرارگاه مركزي كربلا، استعداد دشمن: نيروي پياده 36000 تن؛ نيروي زرهی 41 گردان تانك شامل 1435دستگاه تانك؛ نيروي مكانيزه 38 گردان شامل 1330 دستگاه نفربر؛ توپخانه 530 قبضه توپ.

   با شروع عملیات، یگان های دیگری از ارتش عراق به منطقه اعزام شدند که در مجموع تمامی یگان- هایی که در منطقه درگیری حضور یافتند، عبارت بودند از: تیپ های مستقل 109، 419، 416، 90، 417، 601، 602، 605، 606، 409، 238 و 501 پیاده.

حضور نیروهای غیر عراقی در ترکیب ارتش عراق

   در کنار کمک های مالی و تسلیحاتی دیگر کشورها، صدام به مزدورهای غیر عراقی در ارتش خود اذعان داشت و اندیشه اش این بود که کشورهای عربی برای شکست ایران، باید به عراق کمک کنند.

نيروي هوايي ارتش عراق

   پایگاه هوایی کوت، 8 تا 10 فروند هواپیمای سوخو(فیتر) را در اختیار داشت. این هواپیماهای سوخوی 20، 7 و 22 همگی از نظر شکل ظاهری بسیار شبیه هستند و از نظر ناتو همگی آن ها را با نام فیتر شناسایی می‌کنند. هم چنین حدود 10 فروند هواپیمای میگ21 در این پایگاه هوایی حضور داشتند و تعداد 10 فروند میراژ نیز برای مقابله با هواپیماهای اف14 به این پایگاه مأمور کرده بودند.

   پایگاه هوایی شعیبیه نیز تعدادی هواپیمای میگ-23 در اختیار داشت که از پایگاه حبانیه به شعیبیه مأمور شده و شمار آن ها در هر لحظه برای انجام عملیات از 10 فروند تجاوز نمی‌کرد. به همین تعداد نیز هواپیماهای میگ21 در این پایگاه حضور داشتند.

وضعیت دشمن در آستانه عملیات

1. پرسنلي

   برابر برآوردها و اطلاعات به‌دست آمده، تزلزل روحيه و عدم ميل و انگيزه براي جنگيدن، فقدان  انضباط و آموزش كافي، ترس از هجوم غافل گيرانه نيروهاي ايراني، تمايل به اسارت و فرار، خسته و فرسودگی از طولاني شدن جنگ و بي علاقگي به ادامه جنگ و توقّف در خاك كشور ديگر از جمله ويژگي هاي پرسنلي دشمن در صحنه نبرد بود كه از رفتار و اعترافات اسرا و پناهندگان و ساير منابع اطلاعاتي به‌دست آمد.

2. اطلاعات

   در برآوردها آمده بود كه سازمان اطلاعاتي و ارتش عراق از شايستگي نسبي برخوردار مي باشند، تجزيه و تحليل مدارك و اسناد اغتنامي از دشمن نشان مي داد كه دشمن به موقع از مقاصد و نيات ما آگاه شده و علاوه بر آن، از ترتيب نيروي ما اطلاعات تقريباً كاملي را به‌دست آورده است.

3. لجستيك

   نقاط ضعف عمده اي در سيستم لجستيكي دشمن برآورد نشده و در عوض امكانات و مقدورات لجستيكي دشمن قابل توجه محاسبه مي‌گرديد.

4. عمليات

   نقاط برجسته عملياتي دشمن عبارت بود از:

• آرايش هاي دفاعي زمين                            
• تحكيم بسيار عالي مواضع
• بهره‌گيري از تركيب موانع طبيعي و مصنوعي
• كارايي بسيار خوب يگان هاي مهندسي رزمي
• تحرّك بسيار خوب
• توانايي در جابه‌جايي سريع يگان ها و به پاي كارآوردن نيروهاي تقويتي و اضافي و عملكرد نسبتاً خوب يگان هاي زره
• توان اجراي پاتك هاي سريع و مكرّر و سنگين بر عليه رخنه هاي ايجاد شده در مواضع
• امکان اجراي آتش هاي سنگين و طولاني توپخانه و بمباران هاي شديد هوايي متقابل.

   نقاط ضعف عملياتي دشمن عبارت بود از:

• كارايي ضعيف پياده نظام
• از هم‌پاشيدگي سريع سيستم فرمانده و كنترل متجاوز در مقابل هجوم هاي توأم با غافلگيري
• ضعف در مقابله با تهديدهاي جناحي
• اثر ناچيز بمباران ها و حملات هوايي علي‌رغم تعدد دفعات به‌سبب عملكرد و تاكتيك بدون دقت نيروي هوايي
• ‌اتكاء بيش از حد به خاكريزها و مواضع پدافندي كه با ايجاد اولين رخنه در آن، نيروهاي متجاوز دست از مقاومت و پايداري مي‌شستند

5. عدم آمادگی روحی- روانی ارتش عراق

   پس از یک دوره تاخت و تاز نیروهای عراق در سراسر جبهه ها که منجر به تصرف بخشی از ایران و نیز برخی شهرها هم چون خرمشهر و نفت شهر، شده بود، از یک طرف و خیانت بنی صدر، رئیس جمهور وقت ایران در کارشکـنی در روند دفاع از طرف دیگر، عـراقیان را سرمست از پیـروزی نموده بود و مدام در بوق های تبلیغاتی داخل و در سطح بین المللی این پیروزی ها را به رخ ایران می کشیدند.

میزان آمادگی یگان های مانوری

    یگان های زرهی ارتش به دلیل درگیری و شرکت گسترده در سه عملیات بزرگ قبلی، تعداد زیادی از ادوات زرهی و مکانیزه خود را از دست داده و عدم جایگزینی آن ها به دلیل تحریم های آمریکا و غرب علیه جمهوری اسلامی ایران، حداکثر دارای 40 % استعداد سازمانی بودند.

   استعداد هر يگان سپاه بالغ بر7 تا10 گردان بود. مجموع استعداد نيروهاي سپاه تا پيش از شروع عمليات، بين85 تا95 گردان پياده و چهار گردان زره بود كه با آغاز عمليات به100 گردان پياده و زرهی رسيد.  

 آمادگی ایران برای اجرای عملیات بیت المقدس

   طرح‌ريزي براي اجراي عمليات كربلاي 3، از اوايل نيمه دوم فروردين ماه سال1361 آغاز و تا اواخر ماه مزبور به پايان رسيد؛ يعني، ظرف كمتر از بيست روز تهه و تكميل گرديده و به نيروها و يگان هاي شركت كننده در عمليات ابلاغ گرديد؛ اما، هم زمان با اتّخاذ تصميم در مورد راه كار كلّي عمليات و شروع طرح ريزي، در جهت تدبير اعلام شده (سرعت در كار) براي حصول هرچه سريع تر به مرحله آمادگي براي آغاز نبرد، اقدامات و تهیه هاي لازم موكول به پايان گرفتن كار طرح ريزي نشده و بلافاصله در مرحله اجرايي قرار گرفتند.

مقایسه استعداد نیروهای دشمن و خودی

   آخرين جلسه توجيه فرماندهان و مسؤولين عمليات: آخرين جلسه توجيه فرماندهان و مسؤولين عمليات يگان­هاي عمده در قرارگاه سرفرمانده عمليات(قرارگاه کربلا)، واقع در خضريه در شرق کارون، با حضور آيت‌الله مشکيني در بعدازظهر روز 9/2/61 به‌منظور بررسي آخرين وضعيت دشمن و استقرار تأييدشده حداقل سه تيپ زرهی متجاوز درحوالي گرمدشت(غرب جاده اهواز‌‌ـ‌ خرمشهر) تشکيل گرديد. در اين جلسات، واکنش­هاي احتمالي دشمن مورد بحث قرار گرفت و تعدادي از افسران عمليات ضرورت تحکيم خط سرپل را به‌ويژه با استقرار سه تيپ زره متجاوز در غرب خط سرپل مورد تأکيد قرار داده و خروج نيروها را از سرپل قبل از اطمينان از تأمين کامل و تحکيم آن، خطرناک دانستند.

   در اين جلسه، هم چنين در مورد اقدامات تأميني و جلوگيري از هوشيار شدن دشمن هنگام عبور از رودخانه و رعايت کامل مقررات عبور، هشدارهاي لازم به فرماندهان داده شد و در مورد ساعت(س) نيز بارديگر تبادل نظر گرديد و همان زمان تعيين شده، تأکيد گرديد.

تهیه و آماده نمودن وسايل عبور از رودخانه

   وسايل موجود براي عبور از رودخانه منحصر به هفت دستگاه پل شناور از نوع   پي-ام-پي و يك دستگاه پل شناور ام- 4- ت-6 بود اين تجهزات به طور كلّي در سازمان گردان هاي مهندسي لشكرهاي زرهی (92 - 16-81) و هم چنين گردان مهندسي 414 پل شناور، منظور گرديده بودند، با اين معنا كه هر يك از لشكرهاي ياد شده داراي يك گروهان پل شناور پي-ام-پي و گردان 414 داراي 4 گروهان پل هستند. تعداد 10 دستگاه قايق بزرگ 27 فوتي گروهان هاي پل نيز براي حمل و نقل نيروها در نظر گرفته شدند. اين ها، كلّ وسايلي بودند كه مي بايست حدود 5 لشكر ارتش و سپاه و گروه هاي توپخانه و يگان هاي پشتيباني را به آن سوي رودخانه منتقل و مداومت عبور و مرور و آماد را حفظ نمايند.

ساعت شروع عملیات

   در پايان هفته اول ارديبهشت ماه، نيروهاي مسلح ایران، به ‌يک آمادگي نسبي براي آغاز عمليات رسيده بودند؛ لذا روز دهم ارديبهشت ماه به‌عنوان روز آغاز عمليات و ساعت شروع عمليات، سي دقيقه پس‌ از نيمه‌شب تعيين شد و به قرارگاه­هاي سه‌گانه در بعدازظهر روز 9/2/1361 ابلاغ گرديد.