«  نقش آزادگان ايراني و اسراي عراقي دردفاع مقدس»

بخش عراقی

 فهرست

مقدمه  

تعریف موضوع

    بررسی آمار اسرای عراقی از آغاز تجاوز تا مرحله تثبیت متجاوز در فاصله سال های 1359 تا 1360

1-(بخش اول)  تبیین آمار و اطلاعات اسرای عراقی

2-(بخش دوم) آمار اسرای پناهنده عراقی

3- (بخش سوم) آمار اسرای مزدور

  اسرا متقارن با فتوحات گسترده ازسال 1361 تا قبول قطع نامه 598 درسال 1367

بخش اول:

1- تبیین آمار و اطلاعات کلی اسرای عراقی در 8 سال دفاع مقدس

2- تبیین آمار و اطلاعات اسرای شاخص

بخش دوم:

1- کمیسیون نگهداری از اسرای عراقی، مصوبات، دستورالعمل ها و  بخشنامه ها

بخش سوم:

1- ارائه مصوبات مجامع بین المللی در خصوص اسرا در 8سال دفاع مقدس

2- ارائه مذاکرات فی مابین در کمیسیون اسرا  

بخش چهارم:

1- تبیین  و ارائه بازدیدهای انجام گرفته صلیب سرخ از اردوگاهها وکمپ ها و وضعیت اسرا  207 

  تبادل اسرا ازسال 1360 تا سال1382

بخش اول:  تبیین و ارائه تبادلات یک طرفه               

بخش دوم: تبیین و ارائه تبادلات دو طرفه

بخش سوم: تبیین و ارائه تبادلات انبوه

  نحوه نگهداری و مراقبت از اسرای عراقی:

بخش اول: اماکن و تأسیسات نگهداری اسرای عراقی :

• نقشه اردوگاهها
• مشخصات اماکن و تأسیسات اردوگاه ها

بخش دوم:

• فرماندهی و مدیریت در اردوگاهها
• تنبیهات و محاکمات اسرای عراقی
• ملاقات های انجام شده اسرای عراقی با خانواده و بستگان
• اقدامات حفاظت اطلاعاتی اردوگاهها

بخش سوم:

• خدمات اردوگاهها
• بهداشت و درمان اردوگاهها
• تغذیه و پوشاک اردوگاهها
• اقدامات فرهنگی، آموزشی و ورزشی در اردوگاهها
• کارگاههای جنبی اردوگاهها
• رخداد های مهم اردوگاهها

      مقدمه

     در این مقدمه با توجه به راهبرد اصلی نظام جمهوری اسلامی ایران در نگه داری اسرای عراقی که برگرفته از آموخته­های دینی و فرمایشات رهبر کبیر انقلاب اسلامی امام خمینی (ره) است، به بخشی از سخرانی شهید حاج محمد علی نظران، اولین رئیس کمیسیون های اسرای جنگی در سمینار مورخ 19/10/1362 فرماندهان اردوگاههای اسرای عراقی و اعضای کمسیون ایراد نموده­اند، اشاره  می­شود.

        « جنگ تحمیلی اگر چه زحمت داشته لیکن رحمت بود تا نیاموختنی­ها را بیاموزیم و برای ادارۀ  فردای جهان کوله بار تجربه را به همراه داشته باشیم، از جمله رحمتهای خدای متعال در این جنگ اسارت عده ای از مردم عراق است.آن هم با این حجم و کیفیت فکری و روحی و عقیدتی که از سویی با ما مشترکند تا با توجه به عدم تجربه سنگ بنایی  بگذاریم و کلاس جدیدی از ساختن انسانها افتتاح کنیم.

اسیر را در همه جای دنیا با عرف بین المللی به چشم دشمن نگاه می کنند، لیکن ما در چارچوب اسلام نمی توانیم نسبت به همه اسرا چنین احساسی داشته باشیم به دلیل اینکه؛

اولاً: اینها روی انگیزه و احساس شخصی و مذهبی و ملی خود به این جنگ نیامده اند، بلکه بیشترآنان به زور آورده شده­اند.

ثانیاً:  زمینه های  فکری و اعتقادی و احساسی آنان اکثراً با ما یکسان است، زیرا شیعه و مسلمان و اهل نماز و واجبات  و فرایض شرعی هم هستند.

ثالثاً:  اینها مستضعف نگه داشته شده اند تا به طرف طاغوت و کفر کشانده شوند، هم چنان که در زمان ستم شاهی با نظامیان و غیرنظامیان ما چنین معامله ای می شد، البته به صور مختلف.

رابعاً :  اینها نمونه ملت عراق هستند نه اسرائیل  غاصب صهیونیست  ستمگر که تفاوتی بین آنها قائل نشویم و اگرگفته  می شود، بعثی­های کافر، روی سخن به همۀ اسرا نیست، بلکه منظور کسانی هستند که فرمان و فرمایش خدا را که، الاسلام یعلو و لا یعلی علیه، را به زیر کشیده­اند و عقاید بعث عفلقی را به جای آن نشانده اند. 

   درست است که آنها به خوراک، بهداشت، نظافت و آسایش نیاز دارند اما نیاز و احتیاج بزرگشان امید به آینده و دلگرمی نسبت به اسلام و رأفت و رحمت اسلامی و ایجاد شوق و انگیزه در آنان برای خدمت به ملتشان است.

   یقیناً در نظام فردی و دیکتاتوری بعث و ارتش عراق به آنان اجازۀ استفاده از فرهنگ اسلام، داده نشده و این عطش را باید در چارچوب اولین جمهوری واقعی اسلامی فرو نشاند. اینها ستون فقرات ارتش عراق و بخشی از ملت عراق  و میهمانان ما هستند. »  (شریفی،1378:  46)

   شهید محمدعلی نظران که از تاریخ 12/2/ 1362 تا 29/7/1373 ریاست کمیسیون های اسرای جنگی را عهده دار بودند، ایشان در مأموریت بازدید از اردوگاههای استان خراسان در تاریخ 29/7/73 در یک سانحه رانندگی در جاده بجنورد-گرگان به لقاء الله پیوستند،.( شریفی، 1378،:48)

     اسارت امر اجتناب ناپذيري در جنگ بين دو کشور است،در جنگ تحميلي عراق عليه ايران نیز اسیران جنگی يکي از ابعاد مهم و انساني آن به شمار می روند، که در مناطق درگيري و ضمن عمليات پدافندي وآفندي به اسارت درآمده اند. تاکنون در قالب های مختلفی نظیرکتاب، شعر، داستان، خاطره، سروده، نمايشنامه، تئاتر، فيلم و ... در ايران، عراق و ساير کشورها و یا از سوی سازمان هاي بين المللي به اين موضوع پرداخته شده، ولی تاکنون به عنوان يک بخش جامع و کامل در قالب موزه دفاع مقدس مورد توجه قرار نگرفته است.                                           

اسرا را مي توان راویان همه مراحل جنگ تحميلي دانست؛ راويان زنده­اي که لحظه لحظه جنگ را ديده و احساس کرده­اند از مرحله اعزام به جبهه تا نبرد و مبارزه قهرمانانه با دشمن بعثي در خطوط مقدم حضور داشته و در هنگامه­اي از جنگ ناگزیر به اسارت دشمن درآمده اند و در برخي از موارد با بدن های مجروح، شاهد شهادت مظلومانه همرزمان خود در غربت اسارت بوده­اند و عداوت و خشم را با تمام وجود لمس کرده­اند..

    تعریف موضوع

         نقش آزادگان ايراني و اسراي عراقي در 8 سال دفا ع مقدس

نقش آزادگان ايراني و اسراي عراقي در 8 سال دفا ع مقدس يك مقوله فرآيند مدار است كه محتواي آن ناشي از رخداد يك سري وقايع، رويدادها و حوادث مربوط به حوزه  دفاع مقدس می­شود و به چگونگی و نحوه اسارت و نحوه نگهداری اسرای جنگی،که آن هم شامل موارد متعددی از جمله اسکان، غذا و پوشاک، بهداشت و درمان، مسائل حفاظتی و امنیتی، آموزش و تبلیغ، امکانات رفاهی و ... می‏باشد. اقدامات سازمان‏ها و ارگان‏های داخلی و مجامع بین­المللی درخصوص اسرای دوطرف و شروع مذاکرات بین دوکشور، چگونگی تبادل اسرا و تمامی اقداماتی که کمیسیون اسرای عراقی وکمیسیون حمایت از مفقودین وآزادگان ایرانی درخصوص اسرا انجام داده­اند، و در مجموع همه‏ حوادث و رویدادهایی که اسرای هر دو طرف از لحظه‏ اسارت تا زمان آزادی تجربه کرده‏اند و تأثیرات متقابل آن بر روند جنگ تحمیلی از یک سو و اقداماتی که هر دو کشور در ارتباط با اسارت و اسرا به کار بسته‏اند و نحوۀ برخورد و تعامل مجامع و سازمان‏های بین‏المللی با این مقوله در قالب موضوع پروژه پرداخته شده و با روش توصيفي تاريخي  تدوين گردیده است.

بررسی آمار اسرای عراقی از آغاز تجاوز تا مرحله تثبیت متجاوز در فاصله سال های 1359 تا 1360

بخش اول : تبیین آمار و اطلاعات اسرای عراقی

  در پروژه«نقش آزادگان ایرانی واسرای عراقی در دفاع مقدس» براساس اسناد و مدارک موجود، آمارهای کلی و خاص دسته بندی و مورد بهره برداری قرارگرفته است.آمارهایی که هرکدام درنوع خود، ابعاد کاربزرگی را که در این حوزه انجام شده است را هویدا می کند.آمارهای مربوط به امور فرهنگی وآموزشی که انجام شده برای اسرای عراقی در ایران، از این نوع می باشد. از لحظه به اسارت درآمدن اسرای عراقی تا لحظه آزادی و تبادل آنها با کشور عراق، آمارها گویای حقیقت موضوع خواهند بود.

  آمارها در اردوگاههای نگهداری اسرای عراقی در جمهوری اسلامی ایران شامل آمارهای کلی وآمارهای خاص هستند. آمارهای کلی مانند تعداد اسرای عراقی، تعداد خدمات بهداشتی، درمانی و تغذیه، پوشاک و وسائل رفاهی ارائه شده به اسرا در اردوگاهها ،آمار مصوبات،آیین نامه­ها و دستورالعمل­ها، اردوگاهها، تعداد نیروهای نگه دارنده و وآمارهای خاص مانند تعداد ملاقاتهای اسرای عراقی با بستگان، خدمات فرهنگی وآموزشی.

تعداد اسرای عراقی قبل از تهاجم گسترده ارتش بعثی عراق در 31 شهریور 1359

  از آغاز سال 1359 تا شروع تهاجم گسترده ارتش بعثی عراق در 31 شهریور 1359 در تجاوزات مرزی، 37 نفر از نیروهای عراقی به شرح زیر اسیر شدند. (مصاحبه1،1382، فایل تصویری 1)

جدول شماره 1- آمار اسرای عراقی قبل 31/6/1359

تعداد اولین گروه اسرای عراقی درایران

  با شروع جنگ تحمیلی درمورخه31 شهریور 1359 اولین گروه اسرای عراقی به تعداد 91 نفردرتاریخ 8 مهر 1359 برای نگه­داری به ارتش جمهوری اسلامی ایران تحویل داده شدند.با افزایش تعداد اسرا ارتش مبادرت به سازماندهی و تشکیل اردوگاهها در نقاط مختلف کشور نمودکه اکثرآنها در نقاط خوش آب وهوا و مراکز استان­ها قرار داشتند.( شریفی، 1378: 182).

 آمار اسرای عراقی در دوهفته اول شروع تهاجم ارتش بعثی عراق(31/6/1359 تا 15/7/1359)

در تاریخ12 مهرماه 1359 تعداد 257 نفر اسیر تحویل دژبان مرکز ارتش گردیده است  و تا 15 مهرماه 1359 این تعداد به 279 نفر به شرح جدول زیر رسید. (مصاحبه1،1382، فایل تصویری 1 و سند شماره 1، 1387 ،36)

جدول شماره 2- آمار اسرای عراقی در دو هفته اول

اولین آمار اردوگاهی اسرای عراقی

آمار اسرای عراقی که تا 31 فروردین 1360 در چهار اردوگاه نگه داری می­شدند تعداد 2020 نفر به شرح زیر بوده (مصاحبه2 ،1382، فایل تصویری 2):

• ندامتگاه دژبان مرکز ارتش 269 نفر
• اردوگاه قصرفیروزه تهران 302 نفر
• کمپ زندان قصر سابق تهران 763 نفر
• اردوگاه پادگان پرندک 686 نفر

آمار اسرای عراقی تا پایان سال 1360

طبق جدول آمارهای سالیانه دژبان مرکز ارتش تا پایان سال 1360 تعداد 7300 نفر اسیر عراقی در  اردوگاههای تابعه دژبان مرکز ارتش نگه داری می شدند که 2557 نفر آنها در سال 1359 و 4743 نفر  درسال 1360 به اسارت در آمده بودند،که جدول عملیات و تاریخ آنها به شرح زیر می باشد (سند شماره 02،آمار سال60 تا 1366):

جدول شماره 3- آمار اسرای عراقی در سال 1359شمسی(عسگری/حبیبیان: 1391،79)

       جدول شماره 4-عملیات رزمندگان ایرانی در سال 1360(عسگری/حبیبیان: 1391 ،80-79)  

آمار اسرای پناهنده عراقی:

دسته­ای از اسرا به خاطر فرار از تألمات روحی و روانی،جهان­بینی جدید و با ندامت وپشیمانی ازگذشته درطول دوران اسارت به کشور نگهدارنده و یا کشورثالث پناهنده می­شوند.

پناهندگانی که داوطلب اعزام به جبهه­های جنگ با عراق بودند به عنوان احرار به سپاه پاسداران  داده می­شدند و در سپاه بدر عراق سازماندهی و طی21 دوره به سپاه اعزام شدند.

     هنگامی كه حكومت بعث عراق تصميم گرفت به كشور ايران حمله کند ، قشر عادي جامعه عراق كه شامل بخش بزرگی از جمعیت آن كشور می­شدند و از لحاظ قدرت و اختيار هم ضعیف بودند با اين جنگ و خونريزي موافق نبودند و چاره اي جز اطاعت از سران حكومت بعثی نداشتند و از ترس كشته شدن خود و خانواده­هایشان ناچار می­شدند در مناطق جنگی حضور یابند. اين تعداد پس از حضور در مناطق عملياتي در اولين فرصت سعي می­کردند كه خود را به صورت داوطلبانه به اسارت نيروهاي ايران درآورند و با این کار به نوعي اعتراض خود را  به دولت عراق اعلام نمايند .

     تعدادي از اسراي عراقي نيز پس از اسارت با مشاهده نحوه برخورد انساني و رأفت اسلامي نيروهاي ايراني واقعيت برايشان روشن می­شد و با ميل و اراده خود درخواست می­کردند به جمهوري اسلامي ايران پناهنده شوند.

گروهی از اسرای عراقی نیز هنگام تبادل در مرز زمینی یا هوایی در ملاقات­های بدون شاهد با نمایندگان کمیته بین­المللی صلیب سرخ درخواست پناهنده شدن به جمهوری اسلامی ایران یا سایرکشورها را داشتند.

مراحل لازم براي پناهندگي

     1 ـ اسير عراقي در اردوگاه يك درخواست شخصي می­نوشت و با امضای آن آمادگي خود را براي پناهنده شدن به جمهوري اسلامي ايران و يا كشور ثالث اعلام مي­کرد و آن را به نماينده فرهنگي اردوگاه می­داد تا به دست مسئولين اردوگاه برسد

     2 ـ  يك فرم چاپي توسط مسئولين اردوگاه در اختيار اسير مزبور قرار می­گرفت تا ضمن پر كردن مشخصات فردي و پاسخ به پاره­اي از سؤالات، دلايل پناهندگي خود را نيز اعلام نمايد.

     3 ـ پس از تكميل فرم چاپی توسط اسیر، کارشناسان مسئول بررسي درخواست­های پناهندگی اسرا اقدامات لازم را انجام و در صورت تأييد آن، به اردوگاه ابلاغ و سپس طی تشریفاتی اسیرعراقی به عنوان پناهنده به وزارت کشور و یا به عنوان احرار به سپاه پاسداران تحویل داده می­شد.( سند شماره 3)

     از اسراي عراقي بيش از 20 هزار نفر، درخواست پناهندگي به نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران را داشتند كه درخواست بیش از 10 هزار نفر پذیرفته شده و تعداد7520  نفر از آنها درمراحل مختلف ودر مصاحبه های حضوري و بدون شاهد مورد تأیید نمايندگان کمیته بين المللي صليب سرخ جهاني قرار گرفته است. (سند شماره 4)

جدول شماره 5-آمار پناهندگان

  بریده جراید - شماره 1

آمار اسرای مزدور

از لحاظ لغوی واژهMercenary  درزبان انگلیسی و Mercenaireدرزبان فرانسوی از واژه Mercenarius  درزبان لاتین گرفته شده و به معنای فردی است که در مقابل دستمزد، خدماتی ارائه می دهد. این اصطلاح مخصوص سربازی به کاربرده می شودکه به بیگانگان درمقابل دریافت مزد و بدون توجه به اصول سیاسی خدمات نظامی ارائه می­دهد. این اصطلاح از قرن چهاردهم وارد زبان انگلیسی شده است ولی استفاده ازخدمات نظامی افراد حرفه ای به دوران یونان باستان باز می­گردد.

   سیر شکل‌گیری مزدوری :

مزدوری، مفهومی جدید یا پدیده‌ای تازه درحقوق و روابط بین الملل نیست.بلکه گستره شمول آن در حقوق بین‌الملل تحولاتی را پیموده است.در برهه­ای از زمان،جایگاه و وضعیت مزدوران از اهمیت کمتری برخوردار بود و دردوره­ای دیگر جزء اولویت‌های جامعه جهانی قرارگرفت. از هنگام آغاز شدن جنگ عراق علیه ایران و همکاریهای سیاسی- نظامی و اطلاعاتی سازمانی موسوم به مجاهدین خلق با رژیم صدام و ارتش وی، این موضوع ابعاد ویژه­ای پیدا کرد.

استفاده از مزدور به ویژه در عملیات نظامی، به دوران دولت شهرهای یونان باستان باز می گردد. به عنوان مثال در دو دولت شهر رقیب آتن و اسپارت، افراد مقیم در شهر به دو دستۀ شهروند و غیرشهروند تقسیم می شدند. اطلاق عنوان شهروندی ازآن کسانی بود که مرد بوده و سنشان بین ۱۵ تا ۷۰ سال ومعلول( ناقص­العضو) نیز نباشند. بنابراین زنان درهرسني که باشند،کودکان،نوجوانان وپیرمردان شهروند محسوب نمی شدند. دسته­ای دیگر نیزمشمول عنوان شهروند نمی شدند وآن مردانی بودندکه به مردان دیگر بدهکار بودند و نمی توانستند دِین خود را ادا کنند.

درسال ۱۹۶۷ شورای امنیت سازمان ملل متحد، از دولت ها خواست از به کارگیری مزدوران در سرزمین خود به منظور تغییر رژیم سیاسی خودداری کنند.در ژوئن سال ۱۹۷۷ پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون های ژنو ۱۹۴۹، طی ماده 4۷، به وضعیت مزدور پرداخته و مقرر می دارد:

1. مزدور حق نداردکه رزمنده یا اسیرجنگی قلمداد شود.
2. مزدورکسی است که:

الف) درمحل یا خارج برای جنگیدن در مخاصمه مسلحانه استخدام شده باشد.

ب)  عملا ًبه طور مستقیم در مخاصمات شرکت داشته باشد.

ج )  انگیزۀ اصلی از شرکت در مخاصمات،فقط منافع شخصی باشد و در واقع ازجانب یک طرف مخاصمه  و یا نماینده­اش به او وعده پاداش مادی  داده شده باشد که بسیار بیشتر  از مبلغي است که به رزمندگان هم درجه و دارای وظایف مشابه در نیروهای مسلح آن طرف پرداخت و یا وعده آن داده می­شود.

د)  تبعه یا ساکن سرزمین تحت کنترل طرف مخاصمه نباشد.

ه )  عضو نیروهای مسلح یک طرف مخاصمه نباشد.

و)  ازجانب دولتی که طرف مخاصمه نیست، به عنوان عضوی از نیروهای مسلح آن دولت به منظور انجام وظیفه رسمی اعزام نشده باشد.

سه نتیجه اصلی­ای که از مفاد این ماده می توان گرفت آن است که:

اولاً ـ مزدور فردی است که علاقه ای مستقیم در دفاع از میهن برای ورود به یک مخاصمه را ندارد.

ثانیاً ـ هدف اصلی او از دخالت درمخاصمه کسب منفعت مادی است یا دست کم نفع مادی کاملاً برنفع معنوی­اش غلبه دارد.

ثالثا ًـ مزدور رزمنده قانونی محسوب نمی­شود. زیرا  عضو نیروهای مسلح طرفین درگیر در مخاصمه نیست.( کمیته ملی حقوق بشردوستانه جمهوری اسلامی ایران : 1381،26 )

     طي هشت سال دفاع مقدس كه همۀ دولتهای شرق و غرب از از حكومت بعث عراق پشتیبانی و حمایت مي­كردند، كشورهاي عربي علاوه بر حمايتهاي مالي ، از نظر نیروی انسانی نیز  به صدام کمک می کردند، تا جایی که در خطوط مقدم منطقه نبرد در عملیات های مختلف تعداد247 نفر  مزدور به اسارت رزمندگان ایران درآمدند،که از این تعداد 239 نفر آزاد شدند.در تاریخ 25 آذر ماه 1377، 16 نفر از مزدوران شامل یک نفر الجزایری،یک نفر اماراتی و14 نفر سومالیایی تحویل مقامات عراقی وبقیه با توجه به پشیمانی و ندامتشان و رأفت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، تحویل نمایندگان کشور متبوعه خود شدند. (سند شماره 5 : 1362)

     247 نفراسیر غیر عراقي تبعه 15 كشور خارجی از جمله مصر، ليبي، امارات متحده عربي، اردن، الجزاير، تونس، سودان و... بودندکه مزدور محسوب می­شدند و در اردوگاه جداگانه­ای از آنان  نگه داری  می­شد. (سند شماره 6 : 1362)

اطلاعات عمومي مزدوران

1. مزدوران از 15 كشور بيگانه بودند كه به اسارت رزمندگان اسلام درآمده بودند .
2. تقريباً 95 درصد آنها سنی و 5 درصد آنها شيعه بودند.
3. از نظر تحصيلات بي­سوا، ابتدائي، متوسطه اول، ديپلم، فوق ديپلم، مهندس، يا كارشناس و پزشك هستند.( تمام مقاطع بي­سواد تا پزشك).
4. بيشترين مزدور از كشور مصر 82 نفر بودند. ( تقريبا 33% )
5. تعداد 5 نفر مزدور در طول دوران اسارت فوت كردند . ( تقريباً 2% )
6. تعداد 3 نفر مزدور به دولت جمهوري اسلامي ايران پناهنده شدند. ( تقريباً 2/1% )
7. تعداد 239 نفر مزدور آزاد شدند.
8. تعداد 105 نفر از مزدوران داراي كارت شناسایي و مشخصات انفرادي بودند. ( تقريباً 42% )
9. از بين افراد آزاد شده فقط كشور سومالي از پذيرفتن مزدوران خود امتناع نمود كه اين افراد به دولت عراق تحويل داده شدند.
10. بنا به درخواست شخصي افراد مزدور، يك نفر الجزايري و يك نفر اماراتي نيز به دولت عراق تحويل داده شدند.
11. کمترين مزدوران نیز تبعه كشورهاي امارات، ليبي، موريتاني، نيجريه و الجزاير بودند.(به تعداد يك نفر از هر كشور). ( تقريباً 4/0% )
12. آمار کلی آخرین وضعیت مزدوران به شرح جدول زیر می باشد: (سند شماره 7).

جدول شماره 6- آمار کلی آخرین وضعیت مزدوران

سیاست کلی  و رفتار مناسب با مزدوران اسیر شده:

 نگه­داری جداگانه مزدوران در اردوگاه مناسب، رفتار انسانی و اسلامی با مزدوران و شناسایی کامل آنان سیاست به دلیل مزدور بودن  افراد غیر عراقی اسیر شده در جنگ، به نمایندگان کمیته بین المللی صلیب سرخ اجازه ملاقات کلی نظام اسلامی ایران بود.(سند شماره 8 :1361)  در این راستا هر چند کمیسیون اداره امور اسرای عراقی و مسئولین نگه دارنده با مزدوران را ندادند.(سند شماره 9 :1361)، مسئولین جمهوری اسلامی ایران با توجه به سیاست کلی نظام و نشان دادن حسن نیت و رأفت اسلامی، به درخواست ها و تقاضای ملاقات نمایندگان، مقامات و مسئولین و خبرنگاران کشورهای متبوعه مزدوران،و مکاتبه آنان با خانواده­ها و اقوامشان در مقاطع زمانی مختلف پاسخ مثبت دادند و شرایط مناسبی را برای این دیدارها و حتی آزادی آنان فراهم می­کردند.(سند شماره 10 :1361) ،(سند شماره 11: 1369) و (سند شماره 12: 1369)

بریده جراید- شماره 4

اسرای متقارن با فتوحات گسترده از سال 1361 تا قبول قطع نامه 598 درسال 1367

بخش اول: تبیین آمار و اطلاعات کلی اسرای عراقی در 8 سال دفاع مقدس:

با توجه به بررسی های به عمل آمده به نظر می­رسد که توزیع جمعیت و دسته بندی اسرای عراقی می تواند نقش به سزایی در بیان عملکرد رزمندگان ایرانی در جبهه­ها،کمیسیون­های اسرا  و نیروهای نگه دارنده  اسرای عراقی در اردوگاههای ایران داشته باشد و نیز بازتاب ماهیت جنگ ایران و عراق روشن و واضح­تر شود،بنابراین در خصوص  آمارهای کلی، آمارهای سالیانه، سن، تحصیلات و تخصص، طبقه­بندی اسرای نظامی و غیرنظامی، نوع مذهب و وابستگی­های سیاسی، اطلاعاتی به شرح ذیل ارائه می­گردد.

جدول آمار اسرای عراقی بر اساس نوع افراد اسیر و نیروهای نگه دارنده اسرا مستند به آمار تاریخ 13/4/1367 دژبان مرکز ارتش ،آمار 26/3/67  و آمار اسرای اردوگاه مبارزان اهواز (سند شماره  2):

جدول شماره 7

نمودار شماره 1

نمودار شماره 2

جدول آمار کلی وضعیت اسرای عراقی جنگ تحمیلی(8 سال دفاع مقدس) براساس سال اسارت (سند شماره 02)اسرای اردوگاههای دژبان،نیروی زمینی،هوائی و دریایی ارتش که در این سند به صورت جداگانه آمده ،جمع زده شده­اند،هم چنین آمار اردوگاه سپاه نیز اضافه گردیده است:

جدول شماره 8

نمودار شماره 3

نمودار شماره 4:درصدآمار اسرای عراقی بر اساس سال اسارت

نمودار شماره 5:آمار اسرای عراقی بر اساس نیروهای نکه­دارنده

نمودار شماره 6: درصدآمار اسرای عراقی بر اساس نیروهای نکه­دارنده

سن: میانگین سن اسرای عراقی 25 سال است. اکثر آنها (85 درصدشان) 20 تا 40 ساله و چند صد نفر هم نوجوانان بین 15 تا 19 سال بودند. حدود 5 درصد نیز از افراد مسن بین آنها مشاهده می­شد.

سن اسرا:

                                                  جدول شماره 9 - درصد میانگین سنی  اسرای عراقی

نمودار شماره 7: آمار میانگین سنی  اسرای عراقی

میزان تحصیلات و نوع تخصص

 از کل اسرای عراقی در حدود 10 درصد تحصیلات عالی(بالاتر از دیپلم تا دکترا ) داشتند. حدود 70 درصد تحصیلات عادی( از سواد خواندن و نوشتن تا دیپلم) و 20 درصد مابقی بی­سواد بودند که مقدمات سوادآموزی آنان توسط کمیسیون اسرای جنگی در اردوگاههای ایران فراهم شد. بیشتر آنان سربازان احتیاط و از نظر تخصص متنوع بودند. در بین آنان از پزشک، استاد دانشگاه و دبیر آموزش و پرورش گرفته حتی تعمیرکار، بنا، معمار و شغل های دیگر وجود داشت. به عنوان نمونه بر اساس آمار یکی از اردوگاه ها از 2300 نفر اسیر عراقی 2نفر پزشکیار، یک نفر مهندس راه و ساختمان، 70 نفر لیسانس در رشته های فیزیک، شیمی، تاریخ و مکانیک، 100 نفر معمار و بنا، 20 نفر خیاط، 8 نفر جوشکار، 9 نفر تعمیرکار اتومبیل،10 نفر شیشه بر و در و پنجره ساز، 40 نفر راننده و 25 نفر دبیر بودند.

جدول شماره 10: درصد میزان تحصیلات  اسرای عراقی

نمودار شماره 8:درصد میزان تحصیلات  اسرای عراقی