نقش و عملکرد مخابرات الکترونیک در هشت سال دفاع مقدس
1-1 ارتباطات باسیم در دفاع مقدس:
1-2 ارتباطات باسیم برقرارشده در طول دفاع مقدس در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی:
1-3 برقراری ارتباطات باسیم در یگانهای رزم و غیر رزمی:
1-4 ارتباطات برقرارشده در طول دفاع مقدس توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران:
2-1 اهمیت شبکههای ارتباطی رادیویی ارتش
2-2 بیسیم در گروه مخابرات سماجا:
2-3 شبکههای بیسیم در ارتباطات رادیویی نیروی زمینی :
2-5 ارتباطات راديويي داخلي گروهان پياده: 23
2-6 ارتباطات راديوئي خارجي گروهان:
2-7 ارتباطات راديويي داخلي گروهان ادوات
2-8 شبكه راديو تلفني و تله تایپی در لشكر پياده و زرهی:
2-9 ارتباطات راديوئي داخلي توپخانه لشكري:
2-10 ارتباطات خارجي كه توسط گردان مخابرات دایر میشد:
2-11 شبکه ارتباطی بیسیم هوانیروز نزاجا:
2-12 ارتباطات بیسیمی در عملیاتها:
3-1 شبکههای ارتباطی رادیوئی راداری:
3-6 سامانههای برد کوتاه نهاجا :
3-7 نمونههايي از شبكههاي راديويي برقرارشده توسط نهاجا و پدافند هوايي در دوران دفاع مقدس:
4-1 نمونههایی از ارتباطات رادیویی مورد استفاده در نداجا در دفاع مقدس:
4-2 ارتباطات رادیویی دایر شده در عملیاتها:
4-3 شبکه رادیویی بين معاونت آرال نداجا با فرماندهي مخابرات پايگاهها:
4-5 شبکههای ارتباطات رادیویی مناطق:
5-1 رادیو ترمینال و رادیو ماکس ارتش در دفاع مقدس
5-2 رادیو ترمینال و رادیو رله در نهاجا
6-1 جنگ الکترونیک در ستاد ارتش:
6-2 جنگ الکترونیک در نیروی زمینی ارتش:
6-3 جنگ الکترونیک در نیروی هوایی ارتش:
6-4 جنگال در نیروی دریایی ارتش:
10-1 ابتکارات و خلاقیتها در مخابرات سپاه:
10-2 خلاقیت و ابتکارات مدیریتی مخابرات سپاه :
10-2-1 ابتکارات در حوزه ستادی در مخابرات دفاع مقدس:
10-2-1-1 در امورات ستادی و مدیریتی:
10-2-1-3 خلاقیتها و ابتکارات فنی:
10-3 خلاقیتها و ابتکارات در مخابرات ارتش:
10-4 سازماندهی و توان مدیریتی:
11-1 روش تأمين اقلام مخابراتي و الكترونيك در دفاع مقدس:
11-2 تجهيزات باسیم در دفاع مقدس
11-3 سيم، كابل و سیستمهای ارتباطی باسیم مورداستفاده در دفاع مقدس:
11-4 بیسیمها و دستگاههای انتقال خطوط و تجهیزات رادیویی:
12-1 امنيت ارتباطات و مخابرات در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
12-2 مرکز کنترل شبکه در دوران دفاع مقدس:
12-3 امنيت ارتباطات و مخابرات در اجا
12-8 آموزش امنیت مخابرات و مديريت فركانس :
13-1 آموزش مخابرات سپاه پاسداران در دفاع مقدس:
13-2 آموزش کارکنان مخابرات سپاه:
13-3 آموزشهای مخابرات نیروی زمینی ارتش:
13-4 روش جاری آموزشی مرکز در دوران دفاع مقدس:
13-5 دوره كمك تخصص مركز آموزش:
13-6 تجهیزات و وسایل کمکآموزشی:
13-9 تاريخچه مركز آموزش و الكترونيك و الكترومكانيك نهاجا:
13-10 مرکز آموزش تخصصهای دریایی رشت:
14-1 اقدامات مهندسی مخابرات سپاه پاسداران :
14-2 اقدامات مهندسی رزمی در مخابرات ارتش:
14-5 سایتهای ارتباطی هوانیروز ارتش در دوران دفاع مقدس:
14-7 سایتهای ارتباطی پدافندی نهاجا در دوران دفاع مقدس نیز عبارت بود از :
15-2 سازمان مخابرات و الکترونیک سپاه پاسداران:
16-1 ارتباطات قرارگاههای فرماندهی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی:
16-2 سال 1359 (شروع دفاع مقدس):
16-6 ارتباطات قرارگاههای فرماندهی ارتش:
16-7 شبکههای ارتباطی سوئیچینگ ارتش:
16-8 ارتباطات قرارگاه فرماندهی نزاجا:
16-10 ارتباطی قرارگاهها و پایگاههای نیروی دریایی در دفاع مقدس:
17-1 وضعیت ارتباطات مخابراتی سپاه در سال 67:
17-2 وضعیت ارتباطات مخابراتی آجا در سال 67:
19.1. رادیوماکس (نماد انتقال خطوط تلفن «1 – 6 – 12» کاناله آبی و سفید):
19.2.کانالکن (جهت دفن کابل) نماد کابلکشی:
19.3. رادیو مایکرویو (ماکسهای پرظرفیت) کاریر نماد تعاملات تلفنی در کل جبهه. (24 کاناله، 60 کاناله):
19.4. سیم هجومی، نماد برقراری ارتباطات امن در منطقه دشمن(به همراه سیم بان رزمنده):
19.6. سیم دفنکن لشکر 41 ثارالله:
19.7. دکل خود ایستا (بسیار بزرگ):
19.8. بیسیمهای ضد آب جهت عبور از اروند با کمترین هزینه:
19.9. بیسیمهای شهری در امور عملیاتی و نظامی:
19.10. تجهیزات به کارگیری شده مخابراتی در نیروهای ارتش و سپاه در دفاع مقدس:
19.11. عکس و تصویر مخابرات در صحنه نبرد:
19.12. متحرک سازی ارتباطات قرارگاههای فرماندهی:
19.13. شبکههای ارتباطی بیسیم راه دور و راه نزدیک و باسیمی:
19.14. تجهیزات نظامی مخابراتی ارتش عراق (غنیمتی):
19.16. خودروها و تجهیزات مخابراتی شنی دار و متحرک و دریائی:
19.17. قایق فرماندهی کل سپاه در عملیات بدر:
19.18. مرکز پیام (کلیه تجهیزات):
19.19. اتاق عملیات فرماندهی (کلیه تجهیزات):
19.22. تجهیزات اویونیک پروازی:
19.23. رلههای ارتباطی غرب ـ جنوب:
20.1.2. اصل رازداری و مقابله با شنود دشمن:
20.1.6. شناسایی طرف مقابل ارتباط:
20.1.7. موازی بودن (تعدد) ارتباط:
20.2.2. خودکفایی و استقلال تجهیزاتی:
21.1. نقش آفرینان مخابرات و الکترونیک ارتش جمهوری اسلامی ایران:
21.2. نقش آفرینان مخابرات الکترونیک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بسیج و نیروهای شرکت مخابرات:
22.3. بکارگیری سیستمهای تجاری رادیوماکس در عملیات بیت المقدس:
22.4. بکارگیری ارتباطات مختلط و مختلف( ماکس، باسیم، پیک):
22.5. بکارگیری تلکس و نمابر(فاکس مایل) در منطقه عملیاتی:
23.1. ارتباط سراسری رادیوماکس از تبریز تا فاو:
23.3. برقراری ارتباط برخط(on line ) و تاثیر برعملیاتها:
24.1. حضور مخابرات در تمام نقاط درگیر عملیات و در کل جغرافیائی دفاع مقدس
24.2. برقراری ارتباطات HF ، VHF/HB جهت پشتوانه VHF/LB:
24.3. برقراری و راه اندازی پست، تلگراف و تلفن صلواتی
24.4. ارتباط رسانهای از خطوط مقدم جبهه با بالاترین سطوح فرماندهی
25.2. سیاستگذاری و برنامهریزی:
25.3. مخابرات و الکترونیک درصحنه عملیاتی
25.4. آمار شهیدان مخابرات الکترونیک در 8سال دفاع مقدس:
برقراری ارتباطات مخابراتی یکی از الزامات اصلی هدایت و کنترل هر یگان نظامی است و یگانهای نیروهای مسلح بدون ارتباطات مخابراتی قادر به اداره عملیات، انجام هماهنگیها، توسعه و گسترش واحدهای عملیاتی و مقابله با دشمن نخواهند بود.
ارتباطات مخابراتی در نیروهای مسلح از دو طریق رادیویی و غیر رادیویی و به تعبیر نیروهای مسلح بیسیمی و باسیمی برقرار میگردد و این نیروها از این دو روش بهمنظور تبادل پیامها، مکاتبات و مراودات خود در شرایط آفندی و پدافندی استفاده میکنند. در این میان ارتباطات باسیم از مزیتی خاص برخوردار است، زیرا اطلاعات در حال مبادله بر روی آن قابلکشف و بهرهبرداری توسط دشمن نبوده و واحدهای شنود قادر نیستند اطلاعات را دریافت کنند. به همین دلیل و بهویژه در شرایطی که ردههای عملیاتی و قرارگاههای عمده در حالت پدافندی نبوده (به تعبیری زمانی که تحرک و جابجایی ندارند) و صرفاً از این نوع ارتباط بهرهبرداری میکنند و ارتباطات رادیویی را کمتر و فقط در شرایطی که ارتباطات باسیمی قابلاستفاده نیست، مورد بهرهبرداری قرار میدهند. لذا ارتباطات باسیم نقش تعیینکننده و مهمی را در تعاملات و تبادلات نیروهای مسلح دارد.
نکته مهم و قابلتوجه در برقراری ارتباطات باسیم، مشکلات موجود در ایجاد و توسعه این شبکه ارتباطی و حجم بالا و سختی کاری است که برای برقراری آن بایستی صورت پذیرد، زیرا بایستی مسیری طولانی بین مبدأ و مقصد هر ارتباط باسیم از طریق سیمکشی به هم متصل شوند. برای این منظور باید ساعتها وقت صرف شود تا سیم بر روی زمین قرار گیرد. حال اگر تعداد مبادی و مقاصد ارتباطی زیاد باشند، مسلماً میزان سیمکشی بسیار زیاد شده و حجم بسیار زیادی کار برای نفرات مخابرات ایجاد میشود، ضمن اینکه پس از سیمکشی و راهاندازی ارتباط مشکل دوم، یعنی قطع ارتباط که به دلیل قطع سیمها در اثر هر حادثهای به وجود میآید، تعمیر و نگهداری آن حجم سنگینی از کار و فعالیت را به مجموعه سازمان متولی، یعنی مخابرات تحمیل مینماید.
در طول دفاع مقدس، هزاران کیلومتر سیم کشیده شد و هزاران نفر در این رابطه بهعنوان سیمبان فعال و صدها نفر از آنها که برای نصب و راهاندازی و یا نگهداری ارتباطات باسیم مشغول انجاموظیفه بودند به شهادت رسیده و یا مجروح شدند تا ارتباطات و پیامهای در حال مبادله کلیه ردهها در سطوح مختلف از دسترس دشمن خارج و دشمن با ارزانترین و راحتترین روش به عمق اطلاعات نیروهای خودی پی نبرد.
بدیهی است در دفاع مقدس علاوه بر اجرای سیمکشی، در خطوط مختلف تماس با دشمن، حجم قابلملاحظهای کابلهای مخابراتی تعبیه و عملیاتی شد، زیرا کابلها، از نظر تعداد مشترک و سرویسدهی بهتر بودند و با حفر کانال، دفن کابلها و سپس خاکریزی بر روی آنها، امکان قطع و خرابی بسیار کمتر میشد و بدین ترتیب پایداری ارتباطات بسیار بهتر و در نگهداری آن نفرات کمتری، بهکارگیری میشدند.
پس از تثبیت دشمن در جبهههای جنوب و غرب کشور مخابرات سپاه مبادرت به ایجاد ارتباطات باسیم با استفاده از سیم جنگی نمود و میزان و حجم استفاده از این سیمها را بهتدریج افزایش داد تا اینکه در اواسط دفاع مقدس حجم سیمکشی در جبههها بهگونهای بود که هیچ ردهای در سپاه وجود نداشت که ارتباطات باسیم را مبنا نداند، بر این اساس، اولین و اساسیترین ارتباط این ردهها، از طریق باسیم برقرار میشد تا اینکه پس از تأمین مقدار قابلتوجهی کابلهای مخابراتی در ابعاد و اندازههای مختلف، برقراری ارتباطات باسیم بهعنوان یک اصل اساسی به عقبهها هم کشیده شد و مناطق نبرد و عقبههای نزدیک از این طریق به هم متصل شدند که این روند تا پایان دفاع مقدس ادامه داشت.
آنچه در ادامه این فقرات آمده است، خلاصهای از اقدامات مخابرات سپاه در رابطه با برقراری ارتباطات باسیمی است که در همه جبهههای جنگ و در کلیه یگانها و ردههای عملیاتی و غیرعملیاتی بهمنظور ایجاد و پایداری و اطمینان از ارتباطات به انجام رسیده است.
ارتباطات باسیم با استفاده از سیمهای جنگی در مناطق عملیاتی جنوب و همزمان در غرب کشور و در سال اول جنگ (سال 1359) موردتوجه قرار گرفت، اما به دلیل محدودیت سیم جنگی و تلفنهای صحرایی، تنها مجموعه بسیار کوچکی از خطوط پدافندی که از حساسیت بیشتری برخوردار بودند، زیرپوشش این روش ارتباطی قرار داشتند تا اینکه عملیاتهای سپاه آغاز شد و پیشرویهای نیروهای سپاه و تصرف عقبههای دشمن و دسترسی به انبارهای لجستیکی او باعث گردید، حجم قابلتوجهی قرقره سیم جنگی، کابل دو زوجی جنگی، تلفن صحرایی و مراکز تلفن صحرایی به غنیمت رزمندگان اسلام درآید و بدین ترتیب ارتباطات باسیم که تا آن موقع به دلیل محدودیت امکانات لازم در حدّ بضاعت اندک موجود مورد بهرهبرداری قرار میگرفت، به یکباره به اصلیترین ارتباط در کلیه ردهها تبدیل شد و از آن مقطع تا پایان دفاع مقدس این روند روزبهروز گسترش یافت.
در سالهای دفاع مقدس و با خرید مقدار بسیار زیادی سیم جنگی و تولید، ساخت و مونتاژ تعداد قابلتوجهی تلفن و مرکز تلفن صحرایی در سپاه و وزارت سپاه که آن موقع مسئول تأمین نیازهای لجستیکی سپاه بود به یکباره شرایط کاملاً تغییر یافت و امکان برقراری ارتباطات باسیم بهصورت گسترده مهیا گردید. این تجهیزات به یگانهای رزم و سایر ردههای موردنظر واگذار شد و به دنبال آن سیمکشی و برقراری ارتباطات باسیم به یک کار پایدار و اصلی تبدیل شد.
در یگانهای رزم سپاه، با وجود امکانات مهیا شده در کلیه خطوط پدافندی و فیمابین همه ردههای رزمی و پشتیبانی، سیمکشی انجام و تمام بخشها و ردههای داخلی یگانها از این طریق با یکدیگر تماس میگرفتند. بر این اساس ارتباط ستاد لشکرها، تیپها با گردانهای رزم و سایر ردههای از طریق باسیم برقرار بود و در هر لشکر یا تیپ دهها کیلومتر سیم جنگی بهعنوان زیرساخت ارتباط باسیم، توسعهیافته بود تا بدین ترتیب برقراری ارتباط مطمئن را عملی ساخته و یگانها بتوانند با این نوع ارتباط، نیازهایشان را برطرف کنند.
این روند در تمام مناطق عملیاتی و در همه خطوط پدافندی با شدت دنبال میشد، اما مشکل اساسی برای ارتباط باسیم در زمان اجرای عملیاتها بود. در زمانی که گردانهای رزمی به سمت خطوط دشمن حرکت میکردند، بایستی این ارتباط مطمئن برقرار میشد، تا ایستگاههای شنود دشمن که مترصد بهکارگیری بیسیم توسط یگانهای خودی و کشف و شنود مکالمات آن بودند، از این اقدام ناامید شده و در عمل ناکام بمانند.
لذا پس از تحقیقات و بررسیهای متعدد و نظر بهضرورت استفاده از ارتباطات باسیم در عملیاتهای آفندی و در ابتکاری خاص توسط عدهای از برادران سپاه یک قرقره سیم جنگی هجومی که از طریق آن، با سیمکشی، تا نزدیکی خطوط دشمن ارتباطات باسیم را برقرار میکردند، طراحی و ساخته شد و پس از مشخص شدن کارایی و کیفیت کارکرد آن، در عملیاتهای متعدد از آن استفاده گردید. بدین ترتیب همه گردانهای رزمی از نقطه رهایی تا نقطه درگیری در محل کمینهای دشمن، با ارتباط باسیم تماس میگرفتند و با وجود این وضعیت عملیاتهایی همچون والفجر 8، کربلای 5 و عملیاتهای متعدد کوچک و متوسطی که در سالهای 64 تا 67 انجام شد، با این روش، ارتباط باسیم را در حین حرکت و در زمان آفند برقرار ساختند.
علاوه بر موارد مذکور و از آنجایی که در سالهای ابتدایی دفاع مقدس و با به غنیمت گرفتن تعداد قابلتوجهی قرقره کابل که به کابلهای دو زوجی مشهور و شرایط بسیار ایده آلی را برای حمل و نصب داشتند، عملیات کابلکشی در محورهای مختلف بهویژه در خطوط دفاعی با استفاده از این کابلها انجام میشد.
این کابلها، بهسرعت پهنشده و به دلیل سوکتهای بزرگی که داشتند بهسرعت به یکدیگر متصل و مشکل اتصالاتی که در سیمهای جنگی وجود داشت، را نداشتند. این نوع کابلها، موردتوجه و استفاده قرار گرفتند و با وجود زرهای که بر روی کابلها و زیرپوش پلاستیکی آن وجود داشت، از مقاومت بالایی برخوردار بودند و به این ترتیب ارتباط باسیم در یگانها و در خطوط دفاعی یگانها در حال پدافند از این طریق برقرار میشد.
با گذشت سالهای ابتدای جنگ و با خرید میزان بسیار زیادی کابل که برای زیرساخت ارتباطات باسیم تهیه گردید، کار اجرای کابلکشی در محورهای مختلف انجام و از اینرو در همه محورهای عملیاتی جنوب کشور، یعنی در کل محدوده جزیره آبادان، داخل جزیره فاو، کل محدوده خرمشهر تا منطقه شلمچه، منطقه عمومی زید، منطقه جزایر شمالی و جنوبی، منطقه پشت هورالهویزه، شط علی تا منطقه طلائیه و کوشک و از 65 کیلومتری خرمشهر تا شهر خرمشهر همه زیرپوشش کابل زمینی قرار گرفت و صدها کیلومتر کابلکشی در این رابطه اجرایی شد و بزرگترین عملیات زیرساختی بهمنظور ایجاد شبکه باسیم بهعنوان یک کار دائمی به انجام رسید و از طریق آنهمه یگانها و ردههایی که در این مناطق استقرار داشتند زیرپوشش ارتباط باسیم قرارگرفته و تماسهای موردنیاز را از طریق این نوع ارتباط امن برقرار میکردند. این وضعیت، در سه سال آخر پایان جنگ وجود داشت و استفاده از این کابلها مزیت زیادی را ایجاد و بدین ترتیب، استفاده از ارتباطات بیسیم در این مناطق و در شرایط غیرعملیاتی بهطور کلی ممنوع شد و به دلیل قوت و توانمندی این کابلها و پایداری و امنیت آنها در شرایط مختلف و ردهها بدون نگرانی از آن استفاده میکردند و استفاده از این ارتباط به میزان بسیار زیاد در جلوگیری از شنود ارتباطات خودی، توسط دستگاههای جنگ الکترونیک دشمن، مؤثر بود.
با تهیه امکانات مناسب و سازماندهی لازم استفاده از ارتباط باسیم توسط کابل در حین عملیاتهای مختلف بهویژه عملیاتهای کربلای 4، کربلای 5، به برنامههای مخابرات سپاه اضافه شد و این کار نیز مزایای زیادی را در پی داشت که از مهمترین اثرات بهرهبرداری از آن، میتوان به عدم بهکارگیری از بیسیم تا زمان درگیری و حمله به خطوط دشمن و حین پیشروی نیروهای خودی، اشاره کرد. این موضوع باعث شد در عملیات کربلای 5 و والفجر 8 دشمن تا لحظه درگیری اصلاً در جریان ماوقع عملیات قرار نگیرد و شروع عملیات بهخوبی انجام شود.
اقدام باسیمی دیگری که توسط مخابرات سپاه در مقطع پایانی دفاع مقدس صورت گرفت، بهرهبرداری از دستگاههای کاریر بود که نوعی دستگاه ارتباطی برای انتقال خطوط بر روی سیم بودند و از طریق آنها و از روی یک سیم حداقل 12 خط تلفن منتقل میشدند و باوجود این دستگاهها بهراحتی دهها کیلومتر خط تلفن از یک نقطه به چندین نقطه منتقلشده و بهخوبی توانست جایگزین دستگاههای رادیوماکس که انتشار آن بر روی فضا و از طریق امواج الکترومغناطیس بود، گردد. لذا در سال 64 و قبل از اجرای عملیات والفجر 8، از 60 کیلومتری شهر آبادان یک مسیر ارتباطی باسیم از طریق نصب صدها تیرک 12 متری چوبی و اجرای سیمکشی از طریق آن، به سمت شهر آبادان و از مسیر جاده ماهشهر، به سمت رودخانه بهمنشیر و سپس به سمت منطقه چوئیده و از آنجا به سمت ایستگاهی که کابلکشی جزیره آبادان انجامشده بود، اجرا گردید و از این طریق خطوط تلفن از بیرون منطقه به داخل منطقه منتقل شد و خطوط تلفن بهصورت کاملاً امن از شهر اهواز به منطقه رسید و خطوط FX شهرهای مختلف و خطوط سوئیچ معراج سپاه در منطقه جنوب و بهویژه منطقه جزیره آبادان، از این طریق بهصورت کاملاً امن به منطقه وارد و در اختیار قرارگاهها و ردههای عملیاتی قرار گرفت و از آنجایی که دشمن و حامیان او(امریکا، انگلیس و ...) قدرت شنود و دریافت محتوای در حال تبادل توسط این خطوط را نداشتند، مسئولان و فرماندهان سپاه با وجود این وضعیت بدون دغدغه و بهراحتی مطالب خود را بیان میکردند. این اقدام تأثیر به سزایی در سرعت گرفتن و آمادهسازی منطقه عملیاتی قبل از ورود و حین استقرار یگانها داشت. بدیهی است این وضعیت تا پایان دفاع مقدس هم ادامه داشت و این زیرساخت به سرویسدهی ارتباطی مشغول و یگانها و ردههای مختلف از قابلیت و توانمندی ارتباطات باسیم که از این راه به دست میآمد بهره بردند.
با وجود این اقدامات، ارتباطات باسیم در یک پیکره واحد و یک نظام جامع سازماندهی شد و شبکهای گسترده در کل مناطق عملیاتی جنوب به وجود آمد و بحمدالله از سنگرهای کمین نیروهای خودی تا عقبههای نزدیک در شهرهای مختلف استان خوزستان و از طریق روشهای مختلف باسیمی و با بهکارگیری انواع سیم و کابل، یگانهای رزم، پشتیبانی رزم و پشتیبانی خدمات رزم سپاه، از طریق این نوع ارتباط همه نیازهایشان را برطرف میکردند و هزاران خط تلفن از این طریق در اختیار آنها قرارگرفته و مراودات متعدد از این طریق برقرار و نیازهای سلسلهمراتب فرماندهی و کلیه بخشها، رفع گردید و بدین ترتیب، رضایت بسیار زیادی از این اقدام در همه سطوح فرماندهی و مسئولان به وجود آمد. البته، مخابرات سپاه برابر برنامهریزی قبلی آماده بود که ظرفیت کابلکشی و سیمکشی را بهتدریج در مناطق میانی و فوقانی جبههها هم توسعه دهد که این برنامه به دلیل پذیرش قطعنامه و پایان یافتن جنگ منتفی و اجرایی نگردید.
یکی از روشهای ارتباطی پیشبینیشده در یگانهای مختلف ارتش جمهوری اسلامی ایران، ارتباطات باسیم بود که با استفاده از زیرساختهای مختلف برقرار و عملیاتی گردید و در طول دفاع مقدس اطلاعات مختلف را ردوبدل میکرد.
از ابتدای دفاع مقدس و پس از شروع آن یگانهای اجا بهویژه یگانهای نیروی زمینی با بهکارگیری حجم انبوهی از قرقرههای سیم جنگی، ارتباطات باسیم را بین فرماندهان لشکرها با محورها و گردانها برقرار ساختند و این نوع ارتباط را بهعنوان مبنا و اصلیترین روش ارتباطی جهت تعاملات خود قرار دادند.
یگانهای ارتش پس از استقرار و گسترش واحدها در خطوط مختلف بلافاصله مبادرت به اجرای سیمکشی کرده و همه ردهها را از این طریق به هم متصل مینمودند و از طریق آن پیامها که بهصورت تلفنگرام یا مکالمات دوطرفه بین فرماندهان و مسئولان و زیرمجموعه آنها بود، را عملی میساختند.
هزاران کیلومتر سیم جنگی در طول دفاع مقدس در اختیار یگانهای رزم(لشکرها، تیپهای مستقل، گروههای توپخانه و سایر یگانهای) نزاجا قرار گرفت تا بهعنوان زیرساخت ارتباط باسیم استفاده شود و از این طریق مراکز تلفن و تلفنهای صحرایی که در ابتدا و انتهای این سیمها قرار داشتند، به هم متصل و زمینه برقراری تماسها را فراهم ساخته تا با تکمیل چرخه ارتباطی باسیم، این ارتباطات بهجای بیسیم و بهموازات آن برقرار باشد.
در یگانهای نیروی زمینی ارتش، ارتباط باسیم بهصورت شبکهای و از طریق یک مرکز تلفن 12 شمارهای یا 48 شمارهای برقرار میگردید و این مراکز، خطوط تلفن غیر خودکار را تهیه و در اختیار کاربران مختلف در ردههای رزمی، پشتیبانی رزم و پشتیبانی خدمات رزم قرار میدادند و بدین ترتیب کل ردههای موردنظر زیرپوشش این ارتباط قرار میگرفتند.
این ارتباطات در شرایط استقراری یگانها مورد بهرهبرداری قرار میگرفت و قاعدتاً در زمان تحرک فرماندهان، مسئولان و مجریان بهویژه در زمان حرکت به سمت مواضع دشمن جهت اجرای عملیات، ارتباط مذکور کاربرد نداشتند و از اینرو نیروی زمینی بهمنظور رفع این نیاز و با توجه به وجود قرقرههای سیم جنگی موسوم به هجومی که در دسترس داشت و با توجه به برنامهریزیهایی که از قبل از اجرای عملیات، صورت میگرفت، این نوع سیمهای جنگی را در اختیار واحدهای عملکننده قرار داده تا در زمان حرکت آنها قادر باشند، ارتباطات باسیم خود را حفظ و از انتشار اخبار و دسترسی دشمن به آن جلوگیری کنند.
البته این روش ارتباطی باسیم تنها روش ارتباطی نزاجا نبود، بلکه نزاجا انتقال خطوط تلفن خود را که به خطوط نقطهبهنقطه و به تعبیری هاتلاین نامگذاری شده بود را از بستر ارتباطی دیگری نیز برقرار میکرد که رادیویی بود، اما از آنجا که خطوط تلفن از طریق آن منتقل میشد، در چارچوب ارتباطات باسیم تعریف و آن را بهرهبرداری میکردند.
این نوع ارتباط که توسط دستگاههای رادیویی موسوم به رادیو رله برقرار میگردید، خطوط تلفن را از فاصله دهها کیلومتری به نقاط موردنظر منتقل میکرد و با توجه به طراحیهای موردنیاز، شبکه باسیم بین یگانها و زیرمجموعه و یگانها با قرارگاههای عملیاتی و یگانهای همجوار ایجاد میشد و بدین ترتیب علاوه بر ارتباطات باسیم که در محدوده خطوط درگیری و از طریق سیم جنگی برقرار میشد، از طریق این دستگاهها، خطوط تلفن بین ردهها در فواصل دور برقرار و مورد بهرهبرداری قرار میگرفت.( بستر ارتباط درون محدوده منطقه عملیاتی از طریق سیم و بستر ارتباط در محدوده عقب رادیویی بود.)
این نوع ارتباط در کل زمان دفاع مقدس و در همه جبههها و خطوط دفاعی اعم از شمال غرب، غرب و جنوب کشور برقرار شد و هر یگان با ورود به منطقه مأموریت و پس از بررسی منطقه عملیاتی، مبتنی بر گسترش ردههای تابعه و همجوار و متناسب با نوع مأموریت، مبادرت به طرحریزی ارتباطی کرده و این نوع ارتباطات را ایجاد میکردند و پس از عملیاتی کردن این ارتباطات، بهرهبرداری از بیسیم مگر در شرایط قطع ارتباطات رادیو رله و یا در زمانی که امکان استفاده از باسیم وجود نداشت، مجاز بود و بدین ترتیب در خطوط دفاعی که یگانهای ارتش حضور داشتند، مبنای ارتباطات فقط باسیم بود.
این وضعیت در قرارگاههای عملیاتی نزاجا و سایر ردههای حاضر از جمله محل استقرار یگانهای هوانیروز، یگانهای توپخانه عمل کلی نزاجا و سایر ردههای این نیرو نیز به همین شکل وجود داشت و در صورت ورود، استقرار و گسترش هر یک از ردههای مذکور این شیوه ارتباطی، اصل و مبنای ارتباطات بود. در این راستا در قرارگاههایی همچون کربلا و نجف و در پادگانهایی که در نزدیکی مناطق عملیاتی ایجادشده بود و این قرارگاهها در آن استقرار داشتند، شبکه ارتباط باسیم داخلی از طریق کابلکشی و سیمکشیهای وسیع ایجاد میشد و تلاش بیوقفه نفرات باسیم این بود که ارتباط باسیم قرارگاهها با سیم جنگی با یگانهایی که محل استقرارشان نزدیک بود برقرار گردد. سایر یگانهایی که از طریق سیم جنگی و یا کابل امکان برقراری باسیم با آنها برقرار نمیشد، از طریق رادیو رله، پوشش داده و این نوع ارتباط را برقرار میساختند.
البته در مناطق غرب و شمال غرب کشور به دلیل وضعیت جغرافیایی خاص کوهستانی و بالطبع مشکلات، سیمکشی، ارتباطات باسیم با طرحریزی و شرایط متناسب با وضعیت جغرافیایی منطقه طرحریزی و اجرا میشد و با تلاش و همت کارکنان مخابرات، یگانهای رزم و پشتیبانی رزم و پشتیبانی خدمات رزم نزاجا این ارتباطات برقرار و از آن بهرهبرداری میشد.
ارتباطات باسیم در نزاجا علاوه بر وضعیت مذکور در پادگانهای عقبه نزدیک و دور این نیرو نیز وجود داشت و در این مراکز از طریق کابلکشیهای انجامشده سرویس ارتباطی باسیم مهیا و خطوط تلفن شهری و سوئیچ در اختیار فرماندهان مسئولان و بخشهای مختلف مستقر در این پادگانها قرار میگرفت و مخابرات سرویس ارتباطی باسیم را بدین طریق برقرار و نگهداری مینمود.
این وضعیت و ارتباطات باسیم در دو نیروی دیگر ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز وجود داشت. در نیروی هوایی که دو مأموریت پشتیبانی هوایی در مناطق عملیاتی و پدافند هوایی مناطق مختلف بهویژه در عملیاتهای آفندی را به عهده داشت، با بهرهبرداری از ارتباطات باسیم بهعنوان اولویت ارتباطی همه هماهنگیها و تعاملات و تبادلات موردنیاز را به انجام میرساند. بر این اساس در همه مناطق عملیاتی علاوه بر شبکه بیسیم که در یگانهای رزم وجود داشت و از طریق آن هماهنگیهای لازم با هواپیماهای نیروی هوایی انجام میگرفت، از طریق خطوط تلفن نیز این هماهنگیها به انجام میرسید و اطلاعات پروازی و تهدیدات هوایی دشمن در همه مناطق از طریق خطوط تلفن منعکس میگردید و این روش ارتباطی در رابطه با اقدامات پروازی نهاجا نیز وجود داشت، ضمن اینکه بین مراکز راداری با مراکز فرماندهی دفاع هوایی و هماهنگی عملیات پروازی، خطوط باسیم موسوم به هاتلاین موجود و تعاملات بدین گونه انجام میشد. علاوه بر ارتباطات باسیم مذکور از همین مراکز فرماندهی دفاع هوایی، تهدیدات هوایی دشمن و اعلام وضعیت آمادهباش برای مقابله با آن از طریق خطوط هاتلاین به سایتهای موشکی و توپهای پدافندی مستقر در نقاط مختلف اعلام میشد، میتوان گفت ارتباطات باسیم شاهرگ اصلی ارتباطات در نیروی هوایی بود.(این ارتباطات عمدتاً توسط دستگاههای رادیویی راه دور موسوم به تروپو و راه نزدیک توسط دستگاههای رادیو رله برقرار میشد و خطوط تلفن بین مراکز منتقل میشد.) ضمناً در تمام پادگانها و پایگاههای هوایی و پدافند هوایی نیز با توجه به کابلکشیهای گسترده، خطوط داخل پادگانی (ارتباطات باسیم) برقرار و نیازهای ارتباطی از این طریق حل میگردید.
شکل ارتباطی باسیم در نیروی دریایی ارتش نیز همانند دو نیروی دیگر، اما در حجم و میزان کمتر به همین صورت برقرارشده بود و در همه مراکز و پادگانهای این نیرو شبکه ارتباطی باسیم وجود داشت و تعدادی از مراکز این نیرو که فاصلهای نسبتاً دور باهم داشتند، از طریق کابلهای اختصاصی و با استفاده از شبکه ارتباطی شرکت مخابرات اتصالات ارتباطی برقرار بود و بدین ترتیب نیازهای ارتباطی بهصورت امن و پایدار مرتفع میگردید.
این نیرو نیز ارتباطات باسیم را از طریق رادیو و شبکه مایکرویوی شرکت مخابرات(بهصورت رادیویی) با مراکز مختلف نیرو برقرار میکرد. یگانهای تابعه نداجا که در جزایر و یا بندرها مهمی همچون بوشهر، ماهشهر، خرمشهر و ... استقرار داشتند، از این طریق به مرکزیت نیرو و مناطق دریایی، متصل بودند و بدین گونه تماسهای عملیاتی و اداری به انجام میرسید.
در جنگ تحمیلی، مجموعه مخابرات و الکترونیک در ارتش جمهوری اسلامی ایران با تلاش فراوان و با استفاده از تعهد، تخصص و خلاقیت افسران مخابرات در طراحی شبکههای ارتباطی و غیرت و پایمردی کاربران سامانههای ارتباطی در استفاده از تجهیزات ارتباطی جهت برقراری ارتباطات در ردههای مختلف، باعث گردید شبکههای ارتباطی بهصورت گسترده از ابتدای جنگ تحمیلی تا انتهای آن فعال و بتواند رضایت فرماندهان را جلب نماید. در ارتش جمهوری اسلامی ایران گروه مخابرات اداره ششم ستاد مشترک، چندین گروه مخابراتی در سطح نیروهای زمینی، هوایی و دریایی و یگانهایی در قالب گردانها، گروهانها و دستههای مخابرات جهت ایجاد شبکههای ارتباطی سازماندهیشده بودند و هر نیرو و یگان با توجه به نوع مأموریت خود نسبت به برقراری شبکههای ارتباطی بیسیمی در باندهای HF و VHF و UHF بهصورت FMو AMبا یگانهای ردهبالاتر، همجوار و پایینتر اقدام مینمود.
ستاد، قرارگاهها، نیروها، ردهها و يگانهاي مختلف ارتش در 8 سال دفاع مقدس، ارتباطـات عملیـاتی مخصوص به خود را با ابزار و ادوات متعدد و گوناگون و در باندهای مختلفHF, UHF, VHF و . . . برقرار نمودند تا از طریـق این ادوات و تجـهیزات، بتوانند ارتباطات موردنیاز را جهت فرمـاندهی و كنترل فرماندهان و مسئولان فراهم و پشتیبـانی موردنیاز را نیز به وجود آورند، ولی گستردگی و تنوع و همچنین شرایط خاص جهت برقراری ارتباطات مخابراتی در آن زمان، در مناطق عملیاتـی مختلف در طول دفاع مقدّس نیاز به طراحی و کار گستردهای داشت که قطعاً از عهده هرکس برنمیآمد. از اینرو میتوان اذعان داشت، نمیتوان واقعیات جنگ را بهطور کامـل نشان داده و ترسیم کرد و عملاً آنچه در کتاب بیسیم ارتش عنوانشده تنها بخش کوچکی از آثار و ماحصل کار رزمندگان ارتش در حوزه مخابرات و الکترونیک خواهد بود.
در جهت برقراری ارتباطات رادیویی تخصصهای خاص از جمله: نحوه استفاده از بیسیم، برقراری آنتن، نقشهخوانی، کار با دستورات کار مخابراتی و سایر موارد مشابه از قبیل: انضباط فرکانسی، طراحی و ترسیم شبکهها، نیز خود تجربه و مهارت خاص و بالایی در برقراری ارتباطات را میطلبید. آنچه در کتاب بیسیم ارتش آمده صرفاً محدود به شبکههایی بود که بهصورت رسمی، برابر آییننامهها و پیوستهای مخابرات در دفاع مقدس توسط یگانهای کوچک و بزرگ در ارتش برقرارشده است.
در حوزه ارتباطات رادیو تلفنی در کلیه ردههای عملیاتی دو شبکه فرماندهی و لجستیکی و یک سری شبکه خاص وجود داشت. از جمله شبکه آتش و شبکههای مشابه که حسب نیاز فرماندهی تشکیل میشد.
ارتباط دیگر در زمان جنگ استفاده از سیستم AM تلگرافی بود که در موارد خاص و اضطرار استفاده میشد. مورد دیگری که بعضاً در شبکهها رادیویی بکار رفت ایستگاه پخش مجدد (رله) بهصورت خودکار و غیر خودکار بود که به نحو شایستهای استفاده شد.